Page 30 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bu çalışmada enerjinin insanlık tarihi açısından önemi, yenilenebilir enerji kullanımın çevresel ve
toplumsal etkileri, fosil yakıtları ve yenilenebilir enerji kullanımında öne çıkan ülkeler, Türkiye ve enerji boru
hatları, Türkiye’nin son dönemde petrol ve doğal gaz arama çalışmaları ve Türkiye’nin son dönemde enerji
depolama çalışmaları gibi konular ele alınacaktır.

Enerjinin İnsanlık Tarihi Açısından Önemi

Enerjinin insanlık tarihi açısından önemi, toplumsal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler bağlamında
değerlendirilebilir. Enerji, insanların yaşamlarını sürdürmeleri, toplumların gelişmesi ve medeniyetlerin
ilerlemesi için temel bir gereksinimdir.

Enerjinin insanlık tarihinde oynadığı rolleri önemli gelişmeleri tetiklemesiyle açıklanabilir. Bu gelişmeleri
enerji kullanımının sağladığı olumlu gelişmeler ve olumsuz gelişmeler olarak gruplandırmak mümkündür.
Olumlu gelişmeleri beş başlık altında toplayabiliriz. Birincisi; enerji, tarımsal devrim alanında öne çıkmaktadır.
Tarımsal üretimde enerji kaynaklarının kullanımı (örneğin, hayvan gücü veya su gücü) tarım devriminin
gerçekleşmesinde kritik öneme sahiptir. Tarımda yaşanılan gelişmelerin daha çok yerleşik hayata geçişle birlikte
toplumların daha organize hale gelerek tetiklendiği bilinmektedir. Dolayısıyla yerleşik hayata geçişle birlikte
daha verimli gıda üretimi neticesinde nüfus artışı hızlanmış ve şehirleşme artarak yeni mesleklerin doğmasını
tetiklemiştir (Lichtfouse et al., 2009: 1-6). İkincisi; sanayi devriminin başlamasıyla enerji alanında önemli
gelişmeler gerçekleşmiştir. Bu süreçte fosil yakıtlarının önemli kısmını oluşturan kömürün yaygınlaşması
sanayileşmeyi hızlandırmış; atölye ve fabrikaların kurulma süreci hızlanmış ve makineleşmeyi artırmıştır.
Bununla birlikte üretim yöntemleri değişmiş ve ekonomik büyümenin getirdiği kazançlar artmıştır (Cardwell,
1994). Üçüncüsü; enerjinin ulaşım ve iletişim alanında tetiklediği gelişmelerdir. Buharla çalışan motorların ve
daha sonra içten yanmalı motorların icadıyla ulaşımda devrim niteliğinde olan gelişmelerdir. Bu bağlamda
demirin ve demiryolları ağının yaygınlaşmasındaki önemi yadsınamaz. Bununla birlikte yelkenli gemilerin
yerini alan buharlı gemi sektörünün gelişmesi, uluslararası ticaretin yaygınlaşmasına yol açmıştır. Elektriğin
icadıyla enerji alanında gelişmeler hızlanmış, telgrafın icadı da eklenerek yeni iletişim araçları sektörü
yaygınlaşmış; bu da bilgi akışını hızlandırmıştır (Cuma vd., 2016). Dördüncüsü; enerjinin modern hayatta
tetiklediği gelişmelerdir. Elektriğin günlük yaşama girmesi aydınlatma, ısıtma ve birçok teknolojik cihazın
kullanımına olanak tanımış; bu durum yaşam standartlarını önemli ölçüde yükseltmiştir (Rosenberg, 1998: 7-
24). Diğer taraftan enerji kaynakları sağlık hizmetlerinin modernizasyonuna katkıda bulunmuş; hastaneler daha
iyi ekipmanlarla donatılmaya başlanmış ve sağlıklı bireylerin yetişmesine katkı sağlayarak beşerî sermayenin
gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Beşincisi ise enerjiye dayalı sanayiler gelişerek yeni iş fırsatların
yaratılmasına olanak tanımıştır. Dolayıyla bu süreç ülkelerin ekonomik büyümelerinde kayda değer gelişmelere
katkı sağlamıştır (Kar ve Kınık, 2008).

29