Page 121 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

Türkler çeşitli cephelerde savaşıp ölmüş, önlerine gelen Rus ordusunun tehdidine Türklere empoze etmek, Anadolu’daki Türk Muhittin (Ulunay) Paşa Ankara’ya vali atandı.

kalanlar ise sakat olmuştu. Buna mukabil uğradığında bu tehdit İstanbul’un başkentlik direnişini kırmak amacıyla 16 Mart 1920’de İstanbul’dan emir alan vali Damat Ferit’e ve
memleket genelinde gayrımüslimler askerlik statüsünü sarstı. Daha sonra Balkan Savaşlarında İstanbul’u işgal ettiler. Meclisi Mebusanı bastılar İngilizlere yaranmak için pek çok kişiyi
yapmamışlar, bulundukları yerlerde ekonomik Bulgar orduları Çatalca’ya dayandılar ve bakanları, milletvekilleri ve komutanları tutuklattı. İngilizler de İngiliz Muhipleri
ve ticari işleri ellerine geçirerek servetlerine İstanbul yeniden sarsıldı. Sürekli tehdit edilen tutuklayarak sürdüler. Osmanlı Devleti’nin Cemiyeti’ni açmak için çalışıyorlardı.

servet katmışlardı. Aynı durumu Ankara da bir yerde başkent olamayacağı fikri yer etmeye yasama, yürütme ve yargı gücü çökertildi. İşgal Bu gelişmeler Ankara’da milli duyguların
görmek mümkündü. Yerli halkın içinde hali- başladı. Sorun Alman Generali Von der Goltz başkentin sonu oldu. Artık başkent ülkeye uyanmasına neden oldu. Teşkilatlanma, milli bir
vakti yerinde durumu oldukça iyi olan kimseler Paşa tarafından ortaya atıldı. Padişahın ve egemen değildi. İstanbul tarihi görevini cemiyet kurma düşüncesi iyice gelişti ve
bulunduğu gibi genel olarak halkın durumu başkentin geçici olarak Anadolu’ya taşınması tamamlamıştı. Osmanlı İmparatorluğu ile Ankaralı aydınlar Mayıs’ın ilk günlerinde Azm-
zayıftı. 16 düşünüldü. 19 Başkent İstanbul Balkan birlikte İstanbul’un başkentliği de tarihe i Milli Cemiyeti’ni kurdular. 25
Savaşlarından sonra bir sınır şehri durumuna karışıyordu. 22
Kelenin dışında kalan alışveriş merkezi,
düştü. İstanbul artık ülkenin orta yerinde değil Cemiyet müsamereler ve temsiller
Ankara ticaretinin can damarlarını oluşturmuş Anadolu’nun ufkunda yeni bir başkent
kıyısında kalıyordu. Kütahya milletvekili yaparak, sanayi mektebinde halka milli filmler
ekonomik hayatın daima canlı kalmasında rol adayı belirmişti, Ankara. Ankara’nın Milli
Gazeteci Ahmet Ferit (Tek) Bey İfham gizli seyrettirilerek Ankara kamuoyu Kuvayı
oynamışlardır. Mücadele’nin merkezi olması düşüncesi
gazetesinde çıkan “Konstantaniyeden Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a gelmesi ve Milliye için hazır hale getirildi. O tarihlerde
Milli Mücadele başında Ankara vilayet Osmaniye’ye” başlıklı yazısında Kayseri oradaki durumu görerek artık İstanbul’un “Selamet”, “Mefkure” ve eskiden beri
merkezi kolordu merkezi idi. Karayollarıyla yakınında Osmaniye adıyla yeni bir başkent yayımlanmakta olan resmi “Ankara”
hükümet merkezi olamayacağı görüşünden
Anadolu’nun dört bucağına ve denizlere kurulmasını teklif ediyordu. 20 gazetelerinde halkın aydınlatılması için çeşitli
hareketle Anadolu’nun iç taraflarında bir merkez
ulaşabiliyordu. Demiryoluyla da İstanbul’a Birinci Dünya Savaşı sırasında İtilaf aranması ile başlamıştır. 23 yayınlar yapılmaktaydı. 26

oradan Avrupa’ya bağlanmıştı. Toprakları Devletleri aralarında yaptıkları gizli Ankara halkı İzmir ve Manisa’nın işgalini
verimliydi. Savaş, çekirge saldırısı gibi afetler antlaşmalarla İstanbul ve boğazların her iki Mustafa Kemal Paşa’nın Şişlideki evi protesto etmek üzere 29 Mayıs 1919’da Ankara
yüzünden zaman zaman kıtlık ve açlık çekmişti. yakasında genişçe bir toprak parçasının Anadolu’da girişilecek silahlı direnişin Vilayet Konağı önünde büyük bir protesto
Tiftik ticareti de gerilemişti. Ankara insanı Rusya’ya verilmesini kararlaştırdı. İstanbul’un planlandığı yer olmuş, konu arkadaşlarıyla mitingi yaptı. Millet Bahçesinde Vatan ve
oldukça yoksul düşmüştü. Ama Ankara yine de tehdit edilmesiyle, başkenti değiştirmek görüşülürken Ankara da söz konusu edilmiştir. Silistre oyunu oynandı. Halkın galeyana gelmesi
önemini koruyordu. Verimli toprakların düşüncesi biraz daha güç kazandı. Çanakkale Sınıf arkadaşı Ali Fuat Paşa 20. Kolordu üzerine İngilizler iki genci tutukladılar. Ali Fuat
kumandanıydı. İkisi birlikte çalışmaya karar
ortasında, yollar kavşağında kurulmuş geleceği Savaşı sırasında hükümetin İstanbul’dan verdiler ve 20. Kolordu Karargahını Konya Paşa’nın üç İngiliz askerini tutuklamasıyla
parlak bir kentti Ankara. Başkent olmaya Anadolu’ya taşınması meselesi tekrar gündeme Ereğlisi’nden Ankara’ya kaydırmayı ve tutuklular karşılıklı olarak serbest bırakıldılar.
adaydı. 17 geldi ancak bu plan uygulanmadı. 21
Ankara’yı direniş merkezi yapmayı Çok geçmeden 5 Haziran 1919’da Namazgah’ta
Ankara’nın Merkez Olması İngilizlerin Türkleri İstanbul’dan atma ve kararlaştırdılar. İngilizler taşınma işini bir miting daha yapıldı. 27

Başkentin stratejik nedenlerle Türk başkentini Anadolu’ya yollama niyetleri geciktirmeye çalıştılar. Ancak Ali Fuat Paşa Aralık 1919’da Yüzbaşı Whittal
İstanbul’dan Ankara’ya taşınma düşüncesi ilk 1919 sonlarında basına sızdı. Ancak Türklerin bütün engellemelere rağmen Kolordusuyla komutasında Ankara’ya iki bölük asker getiren
defa 1836-1839 yıllarında danışmanlık yapan İstanbul’dan atılması düşüncesine Fransa ve Ankara’ya yerleşti. 24 İngilizler özellikle stratejik noktaları, Anadolu

Alman Mareşali Helmut Von Moltke tarafından İtalya katılmadılar. Ali Fuat Paşa’nın Ankara’ya geldiği demiryollarını kontrol altında tutmaya
teklif edilmişti. 18 İstanbul 1878’de Yeşilköy İtilaf Devletleri Sevr Antlaşmasını günlerde Mart 1919’da İttihatçı düşmanı çalışıyorlardı. İngiliz kontrol subayı Ankara

118 119