Page 99 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Topraklarında yaşayan Gayrimüslim halkla pek fazla ilgilenmediği dikkat çekmiştir. Gayrimüslimler-
in ibadethaneleri, ibadet ve yaşam şekilleri bazı gezginler tarafından yalnızca yüzeysel olarak tasvir
edilmiş olsa da kendilerinden farklı bir dine sahip olan Türkleri fazlasıyla incelemişlerdir. Yazdıkları
eserlerde Türklerin Bizans topraklarını işgal edip yerleşmesini içlerine sindiremedikleri de açıkça
görülmektedir. Buna mukabil Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflamaya ve toprak kaybetmeye başla-
masıyla seyahatnamelerde “Yenilmez Türk” ve “Türk” gibi güçlü sözler kaybolmaya başlamış artık
bu dönem seyahatnamelerde sıkça cahil, barbar, tembel, hayalperest, rüşvetçi ve kaderci Türk tabirler
karşımıza çıkmaya başlamıştır. Dahası Alman gezgin Hans Dernschwam gibi daha da ileri giderek
Türklerin dini olguları ile dalga geçenler bile olmuştur. Osmanlı haremi, doğu lüksünün hâkim olduğu,
kapalı, sır dolu, gizemli bir yer olarak betimlenmiş ve batılıların toplumsal bilincinde bu şekilde yerini
almıştır. Özetle şunu söyleyebiliriz ki Osmanlı topraklarına gelmiş olan tüm seyyahlar gezilerine bir
önyargı ile başlamıştır. Bazıları bu önyargıdan seyahatinde gördüklerinden sonra vazgeçerek seyahat-
namelerine gerçekleri yazarken birçoğu ise önyargılarını sözcüklere yansıtmaya devam etmiştir.

Tarihin her döneminde gelmiş geçmiş birçok medeniyet açısından önemli bir yere sahip olan İstan
bul da batılı seyyahların gezi notlarında bu övgü ve eleştirilerden fazlasıyla nasibini almıştır. Yukarıda
da bahsedildiği üzere seyahatlerine değişik sebeplerle çıkmış olan gezginlerin büyük çoğunluğu Os-
manlı topraklarına adım attıktan sonra, birçoğu şehrin güzelliğinden kendisini alamamıştır. Nitekim
aralarında bazıları ise Asya ile Avrupa arasında bir köprü konumunda olan bu şehrin ihtişamını gör-
mezden gelmeye devam etmiştir. Yine de bu eleştirilerinin Türklere karşı besledikleri önyargıdan, Haçlı
Ruhundan dolayı olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Sonuç olarak her ne sebeple olursa olsun seyyahların
hemen hepsinin ortak fikri İstanbul’un ve Ayasofya Kilisesi’nin ihtişamı ve güzelliği olmuştur.

99