Page 58 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Sivas kongresi ile alakalı başka bir belge de Kara Vasıf ile Halide Edib Adıvar’ın kongreyle alakalı
görüşlerine yer verilen belgedir. Belgede Amerikalılar yüzünden kongrenin ertelenip ertelenemeye-
ceği konuşulmuş ve Kara Vasıf burada Cengiz adını açıkça kullanmıştır:

“Üçüncü Ordu Müfettişliği Erkân-ı Harbiye Riyâsetine

1-Dersaâdete hitâben yazmış olduğunuz son cevâblarınız mahaline îsâl edilmiş ve cevâb olarak
matbû’ ve teksîr edilmiş raporla Ahmed Rıza Bey, Ahmed İzzet,Cevâd Çürüksulu Mahmûd Paşalar
Reşad Hikmet ,Câmi, Reşid Sa’dî Beyler, Esad Paşa gibi pek çok zevâtın fikrine muvâfık olan Kara
Vasıf’ın ya’ni Cengiz’in ve Halide Edibe Hanım’ın mütâla’alarını hâvî uzun mektûblar geldi .Bun-
lar sıra ile hülâsa edilerek arz edileceği gibi asılları da Sivas’a gönderilecekdir. Bunların cümlesinde
bir müzâherete ihtiyâc hissetdiği ve bu müzâheretin Amerika tarafından îfâsına ehven-i şer olu-
narak kabûl ve tasvîb edildiğine dâir esbâb-ı mûcibe beyân edilmekdedir. Matbû’ rapor Câmi, Rauf
Ahmed,Reşad Hikmet,Reşid Sa’di Beyler'le Hâlide Hanım, Kara Vasıf ,Esad Paşa bütün fırka ve cemi-
yetlerin efkârı yoklandıkdan sonra ekseriyet-i azimeye göre yazılmışdır.Vakit varmış.Kongrede zât-ı
evvel iş görmek Amerikalılar gitmeden tebligât yapılmak lâzımmış Amerikalıları oyalayarak te’hier-i
azîmetlerine çalışıyormuş. Kongre sür’atle ve kat’î karâr verebilir mi sualiyle Amerikalılar tarafdar-
lığını îmâ ediyormuş. Kongrenin intişârını te’cil buyurmaları ricâ olunur.”51

Cengiz ve Nuh Bey adına gönderilmiş bu belgelerin yanı sıra 1919 Kasım, Aralık ayların-
da Batı Anadolu bölgesi ordu komutanlıklarından Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal Paşa’ya bazı
şireler gönderildiği göze çarpmaktadır. Dahası bu şifrelerde Çanakkale Mevki Müstahkem Ku-
mandanı Miralay Şevket Bey’in telgraf trafiğinde oldukça faal olduğu ve yazışmalarda “İsa” kod
adını kullandığı görülmektedir. Miralay Şevket Bey’e İsa adıyla gönderilen belgelerden biri-
si 3 Ekim 1919 tarihli bir şifredir. Bu şifre Şevket Bey’e Sivas merkezden gönderilmiş ve Es-
kişehir ve Konya’nın Millî Mücadele saflarına katılması konularına değinilmiştir. Şifrede ayrı-
ca Kütahya’da İngilizlerin çıkan bir çatışma sonrasında bölgeyi ele geçirdiğinden bahsedilmiştir52.

Miralay Şevket Bey Nuh Bey’e gönderdiği 5 Kasım1919 tarihli bir şifrede yine Cengiz ve İsa kod
adlarını kullanarak Ankara gibi kritik bir bölgede Ali Fuat Paşa’nın babası İsmail Fazıl Paşa’nın me-
bus namzetliğini koyduğunu ve desteklenmesi gerektiği bildirmiştir. Nitekim Miralay Şevket Bey’in
“Çanakkale Mevki?-i Müstahkem Kumandanı Şevket” notuyla sonlandırdığı bu telgraf da bize, Kara-
kol üyesi iki üst düzey kurmayın bu gizli yazışmaları beraber yaptıklarını kanıtlamaktadır. Mira-
lay Şevket Bey şifrelerinde doğrudan Sivas 3. Kolordu Kumandanlığında Mustafa Kemal Paşa ile
muhatap olmuş ve tüm şifrelerini doğrudan Nuh Bey’e verilmek üzere yollamıştır.54 Kasım 1919’da
Şevket Bey tarafından 3. Kolordu Komutanlığına “Nuh Bey adına gayet aceledir.” notu ile gönder-
ilen bir başka şifrede açılacak Meclis-i Mebusan için merkezden bazı namzetlerin yola çıktığı ve
bu namzetler arasında İttihat ve Terakki Fırkası ile alakası olanların adaylığının kabul edilmeyeceği
bildirilmiştir. Ayrıca bu namzetler arasında yer alan Esad, Reşid, Sadi, Hami, Halide Edib Adıvar,
Kazım Efendi, Doktor İrfan Bey gibi isimlerin İttihatçılıkla hiçbir alakalarının bulunmadığı şay-
et listede ismi bulunanlar Sivas tarafından kabul edilirse tekrar liste oluşturulacağı belirtilmiştir55.

Miralay Şevket Bey tarafından Nuh Bey’e gönderilen bir başka önemli şifre de 12 Kasım 1919’da

58