Page 72 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

davet edilmiş ve kendisinden Darülfünun ile bu konuyu etkileyecek gelişmeler
ilgili bir rapor hazırlaması istenmiştir. Yabancı yaşanmaktaydı. 1933 yılı başlarında iktidara
bir bilim adamının bu göreve getirilmesindeki gelen Naziler, ülkedeki Yahudi kökenli ve
amaç; objektif ve isabetli bir karar Nazizm karşıtı insanları sindirmeye yönelik
verebilmekti.12 girişimlerde bulunmuşlardır. Bunun üzerine
Prof. Malche 1932 yılı başları hazırlamaya Almanya tarihindeki en büyük beyin göçü olayı
başladığı raporunu 1 Haziran 1932 de Türk ile karşılaşmıştır. 1933 yılı ile II. Dünya
Hükumeti’ne sunmuştur Bu rapor kısa sürede Savaşı’nın başlangıcı arasındaki 6 yılda
hazırlanmasına rağmen oldukça ayrıntılı bir Almanya’dan 250.000–280.000 insanın yurt
değerlendirmeyi içermektedir. Prof. Malche dışına kaçtığı ve bunlardan 3.120 kadarının bilim
raporu hazırlamadan Önce siyasi yöneticiler, adamı olduğu tahmin edilmektedir.15
Darülfünun hocaları ve öğrencileri ile görüşmüş Almanya dışına kaçan bilim adamlarından
dersleri izlemiş, öğrenciler hakkında yazılı bir bir kısmı Zürih’te “Yurt Dışındaki Alman Bilim
anket yaptırarak onların sosyal yaşantıları Adamları Yardım Cemiyeti” adlı bir demek
hakkında bilgi sahibi olmuştur. Üç bölümden kurmuşlardır.16
oluşan raporun birinci bölümünde raporun Yardım cemiyeti aracılığıyla Türkiye’ye
içeriğinden bahsedilmektedir İkinci bölümde gelen bilim adamları arasında, kendi alanlarında
Darülfünun’un var olan yapısı incelenmiştir. dünyaca üne sahip olanları da bulunmaktaydı.
Üçüncü bölüm ise yapılması gereken ıslahat Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse şu
önerilerini içermektedir.13 isimleri saymak mümkündür: İktisat profesörleri
Hazırlanan bu rapor Atatürk’e Wilhelm Röpke, Aleksander Rüstow, Gerhard
Sunulduğunda Darülfünun’a yöneltilen Kessler, Fritz Neumark; kimya profesörleri Fritz
eleştirilerin haklılığı gözler önüne serilmiştir. Arndt, F. Haurowitz, E. M. Alsleben; tıp
Raporu tüm ayrıntıları ile inceleyen Atatürk, profesörleri Philipp Schwartz, Rudolf Nissen,
çeşitli konularda kendi düşüncelerini ifade eden Albert Eckstein; müzik profesörleri Paul
notları da ilave ettiğinde Darülfünun’un Hindemith, Carl Ebert, Eduard Zuckmayer;
kapatılmasına ve İstanbul Üniversitesi adı ile hukuk profesörü Ernst Hirsch; kent bilimci Prof.
yeni üniversite kurulmasına ilişkin kararım Ernst Reuter.
vermiş bulunmaktaydı. Daha sonra TBMM’ de Bu dönemde Türkiye’ye gelerek çalışmaya
bu yönde çıkan yasa gereğince 31 Temmuz başlayan bilim adamları Türkiye’nin bilim
l933’te Darülfünun’un lağvedilmesi ve 1 atmosferini değiştirmiştir. Bu dönemde pek çok
Ağustos 1933’te İstanbul Üniversitesi’nin yeni kürsü açılmış, laboratuvarlar ve
kurulması karara bağlanmıştır. kütüphaneler geliştirilmiş, Türkiye dünya
Bundan sonra Maarif Vekili Reşit Galip literatürü ile tanışmaya başlamış, Avrupa’yı
Bey’in başkanlığında, Avni (Başman), Rüştü etkileyen yeni fikir akımları bu hocalar yoluyla
(Uzel), Kerim (Erim) ve Osman (Horasanlı) Türkiye’ye girmiş, tıptan ziraata kadar pek çok
Bey’den oluşan bir “Islahat Komitesi” alanda yeni teknikler geliştirilmiştir. Ayrıca bu
kurulmuştur. Üniversite reformu ile ilgili tüm hocalar kendilerinden sonraki Türkiye’nin
çalışmaları bu komite yürütmüştür.14 üniversite hayatına yön verecek bilim adamlarını
Yeni kurulacak üniversitenin kadrosunun yetiştirmiş, onlara danışmanlık yapmışlardır.
oluşturulmaya başlandığı sıralarda Almanya’da Ülkemizde pek çok şeyin ilkine imza atan

69