Page 60 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

oluşan Tarih Musahabeleri isimli kitabıdır. Eser Tanzimat Döneminin devlet adamları Musta-
fa Reşid, Alî ve Fuad Paşalar başta olmak üzere pekçok devlet adamının biyografisini verir. Os-
manlı bürokrasisi ve yönetimi üzerine çalışacaklar için yazarının sağlam yorumlarıyla son derece
kıymetli bir eserdir. Bunların yanısıra, tarih araştırmalarında eski tarihlerin günümüz miladî tar-
ihlerine çevrilmesinde kullanılabilecek başlıca başvuru eseri Faik Reşid Unat’m Hicrî Tarihleri
Milâdî Tarihe Çevirme Klavuzu, Ankara, 1974 güvenilirliği bakımından önemli bir kaynaktır.

DİPNOTLAR

Bu makale. Sempozyum tartışmalarında gelen öneriler üzerine hazırlanmıştır.
Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi.

37 Böyle bir bibliyografya, doğrudan tarih ile ilgilenen araştırmacılara yönelik olduğu kadar, aynı zamanda
özellikle kamu yönetimi, hukuk, maliye, iktisad vb. dallarda çalışan araştırmacılara, ihtiyaç duyulan böyle bir en-
vanterin, dökümün ve bir kaynak rehberinin verilebilmesine de yönelikler. Aynı zamanda yukarıda sıraladığımız
bu disiplinler arasındaki bilgi köprüsünün kurulabilmesi bakımından da önemlidir.

38 Osmanlı Arşivi dışında, İngiliz, Fransız. Alman, İtalyan, Rus ve geçmişte Osmanlı İmparatorluğu sınırlan
içerisinde olan devletlerin arşivleri yönetim tarihimiz bakımından değerli belge kolleksiyonlan bulundurmak-
tadırlar.

39 BOA tarihçesi ve gelişmesi hakkında ayrıntılı bilgi için şu eserlere bkz. Mithat Sertoğlu, Muhteva Bakımın-
dan Başvekâlet Arşivi, Ankara, 1955. Atilla Çetin, Başbakanlık Arşivi Klavuzu, İstanbul, 1979. Elker, Selahat-
tin, "Mustafa Reşid Paşa ve Türk Arşivciliği", IV. Türk Tarih Kongresi Tebliğleri, (Ankara, 1952), ss. 182-189.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Ankara, 1992. (Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı
Arşivi Daire Başkanlığı Yayını)

40 II. Mahmud dönemine kadar padişahın emir ve buyrukları hatt-ı hümâyûn şeklinde verilirdi. 1832 yılında
bu usul terkedilerek irâde sistemine geçildi. Yönetim tarihi bakımından da yenilik olan irâde sisteminde "arz tez-
kiresi" de denilen "telhis"ler doğrudan hükümdara değil "ser-kâtib-i hazret-i şehriyârî" ünvanını taşıyan Mabeyn
Başkâtibine verilirdi. Bu arz tezkiresi başkâtip tarafından padişaha okunur, verdiği karar, irâde, emir veya görüşü
derkenar şeklinde, tezkerenin altında çapraz bir şekilde, tezkerenin altına çapraz bir biçimde, sadrazama hitaben
serkâtibin ağzından yazılırdı. Bu işlemlerden geçerek oluşan belgeye kısaca irâde veye "irâde-i seniyye" denilir-
di. Daha fazla bilgi için bkz. Sertoğlu, Mithat, Muhteva Bakımından Başvekâlet Arşivi, Ankara, 1955, s. 51-52.

41 Mithat Sertoğlu, "Osmanlı Diplomatiği Bakımından Başbakanlık Devlet Arşivi’nde Bulunan Belgelerin İlmî
ve Hukukî Değerleri Hakkında Düşünceler", Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri 30 Nisan-2
Mayıs 1986 Bildiriler, İstanbul, 1986, ss. 59-70.

42 Takvim-i Vekayi ve ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı basını için şu eserlere bakılabilir: Nuri tnuğur, Basın ve
Yayın Tarihi, İstanbul, 1982. Orhan Koloğlu, Takvim-i Vekayi Türk Basınında 150 Yıl 1831-1981, İstanbul,
1981. Yazıcı, Nesimi, Takvim-i Vekayi Belgeler, Ankara, 1983. Mehmet Seyitdanlıoğlu, Takvim-i Vekayi 1908-
1918, Ankara, 1985 (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi).

43 Bu dönem basın tarihimiz ile ayrıntılı bilgi için bkz. İnuğur, a.g.e.

60