Page 68 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 68
tarih çevresi
İran’da İlk Anayasal
Hareket “1906 Meşrutiyeti”
Prof. Dr Selda KILIÇ
İran tarihi boyunca istibdad sistemi ile tarihçi yazar Kesrevi’nin “Tarih-i Meşruta-yı
yönetilmiş bir ülkedir. Bu nedenle 1906 İran” , ihtilalcilerden Melik-ül Mütekellim’in
Meşrutiyeti bu ülkenin tarihi içerisinde üz- oğlu Dr.Melik Zade’nin “Tarih-i İnkılab-ı
erinde önemle durulması gereken bir olaydır. Meşrutiyet” , İngiliz P.Sykes’in “ History of
İran’ın meşrutiyet ihtilali aşağı-yukarı bu Persia”, Ahmet Ağaoğlu’nun “İran İnkılabı”,
topraklarda hüküm sürmüş olan 2500 yıllık İngiliz tarihçi Edward G.Brown’un “Persian
mutlak bir monarşiyi, bir süre ortadan Revolution” adlı eserleri bulunmaktadır.
kaldırarak demokrasiye doğru giden ilk ve son Ayrıca Türkiye’de İsa Seyf adlı bir İranlı
adım olmuştur. “1906 Meşrutiyeti” ile İran tarafından yapılmış “İran’da Meşrutiyet” ve
halkı yıllar boyu alıştığı sisteme karşı çıkarak, J.Naibyanın “II. Meşrutiyet Döneminde Türk-
hürriyetine kavuşmak amacıyla meşruti bir sis- İran Münasebetleri” başlıklı basılmamış dok-
tem isteğinde bulunmuştur. tora tezleri de bulunmaktadır. Bunlardan farklı
olarak bu makalede , ihtilalin başlangıç ve
Bu yazıda da İran gibi gerçekten son meşrutiyetin ilan edildiği dönemde Tahran’da
derece zengin bir kültüre sahip bir ülkede, tar- sefirlik yapmış şemseddin Bey’in kaleme
ihleri boyunca yalnızca1906 yılında tecrübe almış olduğu belgeye dayanarak, olayları bir
ettikleri meşrutiyet, özgürlük, demokrasi istek- Osmanlı Sefirinin gözünden açıklamaya
lerini gerçekleştirmek üzere yaptıkları ihtilal çalışacağız.
ele alınacaktır. Bu konu ile ilgili olarak; İranlı
66
