Page 8 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

farklı menfaatleri takip edecek ve bundan dolayı Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”, “Halk
da mücadele halinde buluna gelen çeşitli Fırkası”na dönüştürülmüş ve Mustafa Kemal
sınıflara malik değildir. Memleketteki sınıflar Atatürk, 9 Eylül 1923’te İçişleri Bakanlığı’na
birbirlerine lazım olan ve birbirlerini başvurarak, “Halk Fırkası”nın kuruluşunu
tamamlayıcı ve bütünleyici mahiyettedir. Onun bildirmiştir.
için de Halk Fırkası bütün sınıfların haklarını,
CHP’nin partileşme sürecindeki gelişim
yükselme sebeplerini ve saadetini sağlamak
çizgisinin de ortaya koyduğu gibi, Cumhuriyet
yolunda çalışmalarda bulunacaktır”.
Halk Partisi, Kurtuluş Savaşı’nı örgütleyen ve
Görüldüğü gibi Mustafa Kemal Atatürk yürüten “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
yaptığı konuşmada, Halk Fırkası’nın sınıf temeli Cemiyeti”nin devamıdır. Başlangıçta “Halk
üzerine kurulmayacağını, sınıf ayrımı Fırkası” olan partinin adı, 1924 yılında
yapılamayacağını ve tüm sınıfları kapsayan bir “Cumhuriyet Halk Fırkası”, 1935 yılında da
parti olacağını belirtmektedir. Bu konuşma, “Cumhuriyet Halk Partisi” olarak
Kurtuluş Savaşı sonrası Türkiye’sinde ortaya değiştirilmiştir.
çıkan ve 10’ncu Yıl Marşı’nda da ifadesini bulan
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
“imtiyazsız, kendine güvenen toplum,
Cemiyeti’nden (A-RMCH) Cumhuriyet Halk
kaynaşmış kitle” arayışına, parti yoluyla cevap
Fırkasına (CHF)…
oluşturma ve ulus devlete yönelişin bir habercisi
gibidir. Kurtuluş Savaşı yıllarında Milli
Mücadeleyi yürütmek, tüm toplumsal kesimleri/
8 Nisan 1923 tarihinde ise, Mustafa
sınıfları temsil etmek ve ulusal birliği sağlamak
Kemal Atatürk, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
amacıyla oluşturulan Cemiyet, Anadolu ve
Hukuk Cemiyeti Başkanı sıfatıyla, bir bildiri
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’dir.
yayınlamıştır. Dokuz maddeden oluştuğu için 9
Cemiyetin kuruluşu, 4–11 Eylül 1919 tarihleri
umde (ilke) olarak anılan bu metin, bir “seçim
arasında toplanan Sivas Kongresi’nde
bildirgesi”dir. Bu seçim bildirgesi, aynı
gerçekleştirilmiştir. Halk Fırkası da Anadolu ve
zamanda, kurulacak parti için de bir program
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin tarihsel
hazırlığı niteliğini taşımaktadır.
mirasına sahip çıkarak, Kurtuluş Savaşı’yla
Daha sonra Mustafa Kemal Atatürk ve
yurdun kurtarılmasını sağlayan Cemiyetin ve
partinin kuruluşunu destekleyen milletvekilleri,
O’nun TBMM’deki devamı olan Anadolu ve
tüzük hazırlıklarına başlamışlardır. Hazırlanan
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun devamı
tüzükte, “Halkçılık”, “Cumhuriyetçilik” ve olduğunu göstermiştir. Nitekim Halk Fırkası
“Milliyetçilik” temel ilkeler olarak
kurulduğunda il ve ilçelerdeki Anadolu ve
benimsenmiş; “Ulusal Egemenlik”, “Devrim” ve
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şubeleri
“Hukukun Üstünlüğü” kavramlarına da yer
tabelalarını indirerek Halk Fırkası tabelasını
verilmiştir.
astılar. Böylece ülkenin hemen her yerinde, il ve
Bu gelişmelerden sonra “Anadolu ve ilçe örgütlerinin yanı sıra ocak (mahalle ve köy)

6