Page 40 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

İhlaller sadece Mondros Mütarekesi'nde sonucunda, bir dizi savaş çıkmış ve neticede
belirlenen tarihten epey sonra Musul ve İngiliz askerî güçleri ardı ardına tek tek bütün
Kerkük'ün işgal edilmesinden ibaret değildi. Bu kabilelerle savaşmak zorunda kalmış ve bu
bölgelerin nüfusu tamamen Türkler ve çatışmalar sonunda, ileride göreceğimiz gibi,
Kürtlerden oluşmasına ve coğrafî olarak Doğu İngilizlerin aynı yolla Türkleri de egemenlikleri
Anadolu'nun ya da daha ileri gidilecek olursa altına alma gayretlerine yönelik nihai kararlarını
hem etnik hem de coğrafî olarak Kafkasların bir gözden geçirecekleri bir değişime yol açacak
parçası olmasına rağmen, İngiltere Musul ve boyutta İngiliz insan gücünü ve malî
Kerkük'ün Arap olan Irak'ın birer parçası kaynaklarını zafiyete uğratmıştı.
olduğunu ileri sürmüştür. Öte yandan, savaş
Mondros Anlaşması'na yönelik tek İngiliz
sırasında Sir Mark Sykes ve Fransız hariciyeci
ihlali, Mütarekenin öngördüğü tarihten sonra
George Picot arasında 1915 yılında yapılan gizli
Musul ve Kerkük'ün İngilizler tarafından işgal
müzakereler sonucunda varılan anlaşma
edilmesi ve bölge sakinlerinin bütün arzularının
neticesinde Irak'ın Fransa'ya verilmesi vaat
tersine İngiliz mandasında olan Arap Irakı'na
edilmişti. Ancak, şimdi İngiltere Irak'ı işgal
dahil edilmesi olsa idi, belki bu ihlal, acil devlet
etmişti ve ne bu anlaşmayı hayata geçirmeye, ne
ihtiyaçlarının bir neticesi olarak ya da vahşice
de sahip olduğu petrolü teslim etmeye niyeti
devam etmiş savaşın kaçınılmaz bir sonucu
vardı.
olarak görmezden gelinebilirdi. Ancak, bu ihlal,
Bunun yerine, Fransa'yı bir pazarlığa
Amiral Calthorpe'un anlaşma müzakereleri
zorlayarak, Irak'ın Büyük Britanya mülkü
sırasında düşündüğü ve söz verdiği her şeyin
olduğunu kabule zorlamış ve bunun karşılığında
ihlal edildiği bir bütünün sadece bir parçasını
da daha az rağbet gören bir bölge olan ve aynı
teşkil etmektedir.
anlaşmada İngiltere için söz verilen Suriye'yi
vermiştir Her ikisinin de mülkiyeti, şüphesiz, İngiliz Hükümeti kendi çıkarlarına
manda başlığı altında yapılan Barış Konferansı uyanlar dışında bu şartlardan hiçbirini hayata
tarafından örtbas edilmişti. Bu konferansta, geçirme niyeti taşımamaktaydı. Daha anlaşma
"medeni" Avrupalı ülkelerin "geri" Orta kâğıdının üzerindeki mürekkep kurumamışken,
Doğuluları kendi kendilerini yönetebilmeleri için Mustafa Kemal'in uyarıda bulunduğu
eğitmelerini öngörüyor ve bunun için de süresi "Güvenliğe tehditler" şartı, Osmanlı
tespit edilmemiş bir zaman için bu bölgelerin İmparatorluğu'nun büyük bir kesiminin
sanki kendilerinin birer kolonileriymiş gibi Müttefikler tarafından işgal edilmesinde bahane
İngiltere ve Fransa tarafından yönetilmesine olarak kullanıldı. Sadece birkaç gün sonra,

müsaade ediliyordu. Musul ve Kerkük'ün, mütarekeyi imzalayan Amiral Calthorpe
aslında oluşturulan bütün Kuzey Irak üzerindeki komutasındaki İngiliz donanması Çanakkale'nin
İngiliz mülkiyeti, bu bölgelerin Arap olmayan her iki kenarındaki, Gelibolu'daki ve
sakinlerinin birleşik muhalefetine rağmen Çanakkale'deki kaleleri işgal etti, buralar daha
sağlanmış ve devam ettirilmiştir. Bunun önceden de işgal edilmeye çalışılmış ancak cesur

38