Page 229 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bilgi Yyn., Ankara, 1993, s. 64; Oğuz Ünal: 29 A.g.k., 180.
Türkiye'de Demokrasinin Doğuşu-Tek Parti
30 Tevfik Rüştü Aras'ın Dışişleri Bakanlığı'ndan alınıp,
Yönetimi'nden Çok Partili Rejime Geçiş Süreci; yerine Şükrü Saraçoğlu'nun atanması, birçok kişi
Milliyet Yyn., İst., 1994, s. 92.
için, yeni bir yönetimin dışişlerinde kendisiyle
16 Bkz. Cumhuriyet, 26 Birinci kanun 1938. çalışabilecek, uyumlu bir kadroyu iş başına
getirmesi gibi, doğal bir bürokrasi hareketinden
17 CHP Üsnomal Büyük Kulutayı'nın Zabtı..., 35-36; başka bir anlam ifade etmeyebilir. Bu görüşe
Ülkü, CXII. Sayı: 71, İkincikanun 1939, s. VI kısmen katılmak mümkündür. Ancak olayın
vd.
temelinde yatan gerçek neden, kişisel
18 Bkz: CHP Tüzüğü (1938); Recep Ulusoğlu Basımevi, anlaşmazlıklar ve bürokratik kaygılardan daha
Ank. 1938; ayrıca Bila, 141. çok, dış siyasa konusunda köklü görüş
ayrılıklarıdır. T. R. Aras bu konuda anılarında
19 Adolf Hitler'in Alman ulusuna "Ein Volk, Eine
şöyle der: "Henüz genç ve dinç olduğum
Partei, Ein Führer" olarak sunduğu bu slogan,
çağımda emekliliğimi istemeye zorlandım.
Türkçedeki ifadesini "Milli Şef" döneminde Büyük liderimizin daima önem verdiği liyakat
"Tek Millet, Tek Parti, Tek Şef" olarak ve hizmet kadar el üstünde tuttuğu vefa
bulmuştu.
çamurlara düşmüş ve yerine kurnazlıkların
20 İkitidara geldiklerinden itibaren propagandaya önem türlüsü gelmişti. Atatürk'ün ölümünden sonraki
veren Nazi Almanyası 1935 yılının başında iki dönemde de itina ile Hükümetten uzak
kalabalık bir Türk basın heyetini bu amaçla tutuldum. Sebepleri aynı değildir. Sayın İsmet
Almanya'ya davet etmiştir. Türk Basın Heyeti İnönü devrinde dış politikada görüş ayrılığı ve
bu yüzden karşılıklı tavır ve hareketlerimizdeki
18 Başkanı Asım Us dönüşünde Almanya'daki hırçınlık buna başlıca amil olmuştu." (Tevfik
gelişmeleri anlatan bir raporu Cumhurbaşkanı Rüştü Aras: Görüşlerim, İkinci Kitap, Yörük
Atatürk'e sunmuştur, (Cumhurbaşkanlığı Atatürk Matbaası; İst 1968., s2).
Arşivi; Arş. IV-6, Dosya 54, Fihrist 15).
31 İnönü'nün uygulamış olduğu bu dış siyasanın başarılı
21 Nadi, a.g.k., 17.
olduğu ve bunun sonucunda Türkiye'nin savaş
22 A.g.k., 17. dışı kaldığı büyük bir çoğunluk tarafından
savunulmaktadır. Ancak, Türkiye'nin savaş dışı
23 A.g.k., 17.
kalması, izlemiş olduğu dış siyasanın
24 Ahmet Kutsi Tecer: "Dünden Bugüne"; Ülkü, Yeni sonuçlarından yalnızca bir tanesidir.
Seri, Sayı: 3, İkinci teşrin 1941, s. 19.
32 Dışişleri Bakanı Aras, Alman Ekonomi Bakanı
25 Ülkü, "Cumhurreisimiz İnönü"; Yeni Seri, Sayı: 36, Funk'un "ittifak" teklifini Bayar ile birlikte
16 Mart 1943. Atatürk'e götürdüklerinde, O önce her ikisini
dinlemiş, her iki devlet adamının da kendisi ile
26 T. B. M. M. Z. C. D. V. Yıllık 1 (TTK Kütüphanesi
ile aynı görüşte olduğunu anlayınca; "..
özel Cilt) (27. 1. 1939) İ. 4 s. 10.
isabetlidir.Türkiye tarafsız kalmalıdır, bir ittifak
27 Metin Toker: Tek Partiden Çok Partiye; Milliyet içine girmemelidir.. " demiştir. (Cüneyt
Yyn., İst. 1970 s. 21, 24-26. Arcayürek: "İkinci Dünya Savaşı'na Ait Gizli
Belgeler"; Hürriyet. 7 Kasım 1972)
28 ".1943 yılı başlarında idi, birgün Milli Eğitim Bakanı
Hasan Ali Yücel'e rastladım. Yüzünde bir Cumhurbaşkanı Atatürk'ün Genel Sekreteri
Hasan Rıza Soyak, Atatürk'ün kişisel vasiyetini
tuhaflık, daha doğrusu bir eksiklik vardı.
hazırlamış olduğu aynı gün şunları söylediğini
Yücel'in dikkat edince bıyıklarının yok olduğunu
aktarmaktadır: ".Bizim şu ana kadar takip
gördüm:
ettiğimiz açık, dürüst ve barışçı politika
Hayrola Üstat neden kestin o güzelim bıyıklarını? memlekete çok yararlı olmuştur. Arkadaşlar da
Sorma, Milli Şef öyle istedi... (Nadi, a.g.k., 178- buna alıştılar. Gerçek ve hayati mecburiyet
180). dışında bu politikamız devam eder gider. (Hasan

227