Page 186 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 186
tarih çevresi
havaalanlarının kullanılması yönünde baskıda kararını etkilememiştir.
bulunmaya başladılar. Churchill'in
D. Tahran ve İkinci Kahire
Balkanlar'da ikinci bir cephe açılması
Konferansları
düşüncesinden hiç hoşlanmayan Sovyetler
1943 Kasımı'ndaki Tahran
Birliği, iki müttefikinin bu düşüncelerine hiç
Konferansı'nda Sovyetler Birliği, Türkiye'nin
katılmamış, bunun yerine Türkiye'nin savaşa
savaşa sokulmasındaki tutumunu daha
doğrudan katılmasını savunmuştur.115 Şimdi
sertleştirmiş, Stalin "gerekirse enselerinden
Sovyetler bir yandan Türkiye konusunda
yakalayarak" Türklerin mutlak bir biçimde
hoşnutsuzluğunu dile getirirken, bir yandan da
savaşa sokulması gerektiğini söylemiştir.122
Türkiye'nin "savaş dışı" kalmasının
müttefiklerin değil, daha çok Almanya'nın ABD ve İngiltere de Türkiye'nin savaşa
işine yaradığını işlemekte116 Türkiye'ye karşı girmesini istediklerinden, Churchill 4-6 Aralık
bir kamuoyu oluşturmaya çalışmaktadır. 1943 günlerinde Kahire'de İnönü ile
görüşmüştür.123 Churchill Amerikan ve
C. Moskova ve Kahire Konferansları
İngiliz hava filolarının 15 Şubat 1944'te
1943 Ekimi'nde Moskova
Türkiye'ye geleceğini, Türklerin bu filoları
Konferansı'nda, Sovyetler, Türkiye'nin savaşa
kabul etmemeleri durumunda müttefiklerin
sokulması konusunda kararlı tutumunu
Türkiye ile işbirliği ümidini tümüyle
sürdürmüştür. Molotov'a göre; Türkiye'den
keseceklerini söylemiştir.124 Uyarı
savaşa girmesinin istenmesi bir telkin
niteliğindeki bu tehdidi göz önüne alan Türk
biçiminde değil, bir "emir" biçiminde
Dışişleri öneriye verilecek kesin yanıtı,
olmalıdır.117 Türkiye'nin savaşa girmesiyle
Ankara'da Genel kurmay yetkilileriyle
Almanya 15 tümenini Sovyet cephesinden
yapılacak görüşmelerden sonra bildirileceğini
çekmek zorunda kalacaktır.118 Bunun için
karşı tarafa söylemiştir.125 Churchill'in bu
1943 yılı sona ermeden Türkiye'nin savaşa
isteği kabul etmesi üzerine, Ocak-Şubat
katılmasının istenmesine karar verilir.119
1944'te Ankara'da Türk ve İngiliz askeri
İngiltere Dışişleri Bakanı Eden, bu kararları
heyetleri arasında görüşmeler yapılmışsa da,
bildirmek üzere, Türkiye Dışişleri Bakanı
bu görüşmeler Şubat başında kesilmiştir.
Menemencioğlu ile Kahire'de görüşür.
İngilizlere göre Türkler çok fazla şey
Menemencioğlu'nun Eden'e verdiği istemişlerdir. Bu silahlar ve malzeme verilecek
yanıt yeteri kadar yardım yapılmadıkça, olsa bile, bunun gönderilme işlemleri savaş
Türkiye'nin kesinlikle savaşa katılmayacağı sonuna dek sürecek ve bu arada Türkiye yine
biçimindedir.120 Eden'in, Türkiye'nin bu savaş dışı kalmış olacaktır.126 Sovyetler
olumsuz tutumunu sürdürmesi durumunda, Birliği'nin görüşü ise; "Türkiye savaşa
bundan Türk-İngiliz ilişkilerinin büyük zarar girmekte geç kalmıştır, artık üzerine düşmeye
göreceğini söylemesi de121 Türkiye'nin değmez"127 biçimindedir.
184
