Page 155 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

onun tavsiyesiyle 26 Ekim 1923'te topluca meyanından intihap olunur. Diğer vekiller
istifa etmiş, 28 Ekim'de Heyeti Vekile üyeleri başvekil tarafından yine meclis azası arasından
ile Halk Fırkası idare heyeti M. Kemal Paşa intihap olunduktan sonra Heyet-i Umumiyesi
başkanlığında özel bir toplantı yaparak, istifa Reis-i Cumhur tarafından Meclisin tasvibine
eden vekillerin kurulacak hükümette görev arz olunur" şeklini almasını kararlaştırmıştı.
almayacaklarını bildirmişler, bunun üzerine Görüşmeler sonunda Grup üyeleri
Fırka idare heyeti yeni bir hükümet listesi Cumhuriyet'in ilanını ve Reis-i Cumhur
hazırlamıştır.35 Ne var ki, 29 Ekim sabahı seçilmesini kabul etmişlerdir.37
toplanan Halk Fırkası grubu hazırlanan listeyi Akşamüstü toplanan TBMM Kanunu
reddetti.36 Bu durumda, grubun öğleden Esasi encümeni Teşkilatı Esasiye kanununda

sonraki toplantısında M. Kemal Paşa yapılmasını uygun gördüğü değişikleri
bunalımın aşılabilmesi için Teşkilat-ı Esasiye görüştü, bazı ufak düzeltmeler yaptıktan sonra
kanununda bazı temel değişikliklere söz konusu kanun oylanarak "müttefikan"
gidilmesini zaruri görmüş, İsmet Paşa da kabul edildi. Daha sonra cumhurbaşkanı
Kanuni Esasi encümeninin yaptığı seçimine geçildi ve M. Kemal Paşa mevcut
değişiklikleri anlatmıştır. Önceden Kanuni 158 üyenin oyuyla Cumhuriyet Riyasetine
Esasi'nin 1. maddesine "Türkiye Devleti'nin getirildi. Ertesi gün de Cumhurbaşkanı,
şekli hükümeti Cumhuriyet'tir." cümlesinin Malatya milletvekili İsmet Paşa'yı başvekalete

eklenmesini, 10. maddenin "Türkiye Reis-i tayin etti.38 Böylece kurulan Türkiye
Cumhuru Türkiye Büyük Millet Meclisi heyeti Cumhuriyeti 1924 Mart'ında hilafeti
umumiyesi tarafından ve kendi azası kaldırmakla laik devlet niteliği kazandı. II.
meyanından bir intihap devresi için intihap Dünya Savaşı sonuna kadar tek partiyle
olunur", 12. maddesinin de "başvekil Reis-i yönetilecek olan Türkiye, 1950 Mayısı'ndan
Cumhur tarafından ve Meclis Azası itibaren çok partili Cumhuriyet olacaktır.

153