Page 154 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

1922'de TBMM'de şu çarpıcı sözleri söyledi. "Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Grubu"
"Millet, mukadderatını doğrudan doğruya üyeleri başlarında M. Kemal Paşa olduğu
eline aldı ve milli saltanat ve hakimiyetini. halde. sadece kendilerinden olanları
müntehap vekillerden terekküp eden bir seçtirmeye" çalıştılar.31 Bunda da başarılı
Meclis-i Ali'de temsil etti. İşte o Meclis... oldular, çünkü yeni kanuna göre, yapılan
TBMM'dir... Bundan başka bir Makam-ı seçimlere teşkilatsız giren muhalifler
Saltanat, bundan başka bir Heyet-i Hükümet karşısında Müdafaai Hukuk Grubu adayları
yoktur ve olamaz."27 Onun konuşması galip çıkmışlardı.32
ardından Hilafet ve Saltanat birbirinden
M. Kemal Paşa Müdafaai Hukuk
ayrılarak Saltanat'ın kaldırılması Meclis'te oy
Grubu'nu Halk Fırkası haline dönüştürmek
birliği ile kabul edildi. Hilafetin ise Hanedan-
istiyordu. Ancak Fırka'nın kurulması gecikti
ı Al-i Osman'a ait olduğu kararı alındı. Bu
ve 1923 Temmuzu'nda Lozan'da barış
durumda Vahdettin, 17 Kasım 1922'de bir
antlaşması imzalanması ardından, 11
İngiliz harp gemisi ile İstanbul'dan ayrıldı.
Ağustos'ta TBMM İkinci Dönem
Ertesi gün de Vahdettin'in amca oğlu
çalışmalarına başladıktan bir ay sonra, 11
Abdülmecit Efendi TBMM tarafından halife
Eylül 1923'te "Halk Fırkası, Müdafaai Hukuk
seçildi.28
Grubunun yerini aldı. Fırka genel başkanlığına
Vatan topraklarının düşman istilasından M. Kemal Paşa, Meclis Grubu başkanlığına da
kurtarılması ve Osmanlı saltanatının sona Heyet-i Vekile Reisi Ali Fethi (Okyar) Bey
ermesi ile TBMM I. Dönem çalışmalarını getirildi."33
tamamlamış oluyordu. M. Kemal bundan
24 Eylül 1923 tarihli Anadolu'da Yeni
sonraki icraatını kendine daha bağlı,
Gün'de yayınlanan bir haber ilgi çekiciydi.
muhalefetsiz bir Meclis ile gerçekleştirmeyi
Gerçekten, M. Kemal Paşa'nın Ankara'ya
düşünüyordu. 6 Aralık 1922'de Ankara'da,
gelerek kendisiyle mülâkat yapan Viyana'nın
barış sağlanınca halkçılığı esas alan Halk
Neue Freie Presse gazetesi muhabirine
Fırkası adı altında bir siyasi parti kuracağını
"Türkiye halihazırda olduğu kadar istikbalde
açıkladı. Az sonra da, Batı Anadolu gezisine
de daha fazla demokratik bir cumhuriyet
çıktı. Maksadı "halk ile yakından temasa
olacaktır" dediğini yazmıştı.34 M. Kemal,
gelmek, onlarla bugüne ve yarına ait karşılıklı
1927 Ekim'inde Cumhuriyet Halk Fırkası'nın
görüşmelerde bulunmaktı."29 O "halk
İkinci Büyük Kongresi'nde okuduğu uzun
kavramını bütün sınıfları kapsayacak"
nutkunda "itiraf" ettiği gibi "Tatbiki için
anlamda kullanıyordu.30
münasip zaman intizarında bulunduğu"
I. Büyük Millet Meclisi, 3 Nisan 1923'te Cumhuriyet ilanı fikrinin "tatbik anının
Birinci Grup lehine seçim kanununda bazı geldiğine hükm"etmiş ve icraata geçmiştir.
değişiklikler yaptı ve 16 Nisan'da dağıldı. Fethi Bey başkanlığındaki Heyet-i Vekile

152