Page 108 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

alanlarda kapitülasyonları yeniden tesis edecek İmtiyazı, savaş öncesinde hem Fransızlara, hem
anlaşmaları ikame etme yönündeki gayretleri de İngilizlere verilen imtiyazların yerine ikame
reddedilmiştir. Neticede Müttefikler bunun edilmiştir. Türkiye Chester İmtiyazı'nın devam
yerine gelecek birkaç yıl boyunca yeni ettirilmesinde bazı çıkarlara sahipti. Çünkü bu
anlaşmalar müzakere etme konusunda fikir aynı zamanda ülkedeki iktisadî çıkar alanlarını
birliğine varmışlardır. Kendi vatandaşlarının devam ettirme yönündeki müttefik gayretlerine
müdahil olduğu davaları ele almak üzere yönelik bir tevbihdi. Neticede, Mustafa Kemal
Türkiye'deki yabancı mahkemelerin devam İsmet Paşa'ya bir talimat göndererek, şayet
ettirilmesi konusundaki müttefik ısrarına karşı müttefikler Chester İmtiyazı geçersiz
cevap olarak Türkler, Türkiye'de yabancı sayılmadıkça anlaşmayı imzalamayı
hakimlerin karar vermesine müsaade reddediyorlarsa, Türk heyeti konferansı terk
edilemeyeceğinde ısrar etmişlerdir. ederek bir kez daha Ankara'ya dönmelidir,
emrini vermekteydi. İngilizler bir anlaşmayı
Müttefikler ise aynı derecede kendi
neticelendirmek konusunda endişeliydiler,
vatandaşlarının bu tür bir korumaya ihtiyaç
Curzon'un talimatları da artık anlaşmaya
duyduğunda ısrar etmişlerdir. Çünkü onlara göre
ulaşılmasını talep etmekteydi. Neticede
vatandaşları Türklere ve Türklerin hukuki
yitirilmez imtiyazlara karşılık bazı tazminatları
prosedürlerine güvenmemektedir. Bu sorun
kabul ederek ve Türk hükümetine ileride
nihai barışın önünde son ve tek engel olarak
istediklerine imtiyazlar verme kapısını açık
kalırken, İngilizler nihai olarak herhangi bir
tutarak bir anlaşmaya varılabildi.
yabancı yargıç ya da gözlemcinin Türkiye'de
bulunması yerine anlaşmanın içine bir garanti Üç ay sonra, 24 Temmuz 1923 tarihinde,
konulmasını önermiştir, böylece Türkler tam Lozan'da iki anlaşma imzalandı. "Türkiye ile
yargı bağımsızlığı ve egemenlik konusundaki Barış Anlaşması" Rusya hariç bütün güçler
ısrarlarının sonucunda kazanan taraf olmuştur. tarafından imzalanmıştır. Bu anlaşma net bir
şekilde büyük savaşın ve 1917 yılında Almanya
Üstesinden gelinmesi gereken son
ve Osmanlı İmparatorluğu ile ayrı ayrı
ekonomik sorunları Türkiye'deki yabancı
imzalanan barış anlaşmasının geride kaldığını
ekonomik imtiyazlar oluşturmaktadır.
ifade etmektedir. "Boğazlar Rejimi ile ilgili
Müttefikler, Osmanlı hükümeti tarafından kendi
Konvansiyon" diğer imzacı ülkelerin yanı sıra
milletlerine verilmiş olan bütün imtiyazların
Rusya tarafından da imzalanmıştır. 23 Ağustos
Türkiye tarafından kabul edilmesi gerektiği
1923 tarihinde bu anlaşmaların Büyük Millet
konusundaki ısrarlarını sürdürmüşlerdir. Bu
Meclisi'nde onaylanmasıyla birlikte, on yıldan
sırada Türkler de aynı inatçılıkla, önceki
fazla bir süredir Türk halkını perişan eden
imtiyazlar her ne olursa olsun, ve her kime
savaşlar dizisi nihayet son bulmuştur.
verilmiş olursa olsun dikkate almaksızın Büyük
Millet Meclisi'nin bütün imtiyazları geçersiz Müttefik güçleri 29 Ağustos'ta İstanbul'u
kıldığı konusunda ısrar etmiştir. Chester terk etmeye başlamıştır, ancak işgal kalıntıları

106