Page 104 - Tarih Çevresi Dergisi - Mart Nisan Sayısı 2021

tarih çevresi

Şemseddin Sami ise eserinde Manastır’ın, Bitola kadar korumuştur.
yakınında bulunan Manastır harabelerinin
İdari ve mülki taksimata muvazi olarak
yanında Osmanlılar tarafından inşa edildiğini
bütün bölgeler, kadılıklara bölünmüştü.
yazar .
10
Kadılıklar Müslümanların ikamet ettikleri bütün
Askeri ve ticari açıdan önem arz eden bölgelerde normal birer idari ünite olarak
Manastır H. 784/M.1382 yılında Timurtaş kurulmuştu. Makedonya’da kurulan kadılıkların
11
12
tarafından fethedilmiştir . Ancak Oruç Bey ve önemi zaman içinde artmıştır. Başlangıçta birden
Aşıkpaşaoğlu 13 Manastır’ın H. 787/M. 1385 fazla nahiyeden sorumlu olan kadılar sonraları
yılında fethedildiğini yazmaktadır. Haraca sadece bir nahiyeden sorumlu olmuşlardır.
bağlanan Manastır kısa bir süre için elden Manastır Kadılığı, aynı adı taşıyan nahiyeden
çıktıysa da 1385 yılında tekrar zapt edildi. başka Karasu civarındaki Demir Hisar
Bölgedeki Osmanlı hâkimiyeti Balkan nahiyesiyle Morihova nahiyesinin bir kısmından
savaşlarına (1912/1913) kadar devam etti. müteşekkildi .
15
Balkan Savaşı’nda Sırp idaresine geçen XIX. yüzyılın ikinci yarısında vilayet olan
Manastır, 1915’te bir süre Bulgarların eline Manastır’a; Kırçova, İlbasan, Görice, Debre,
geçtiyse de 1916’da Fransız ve İngiliz Resne, Florina, Pirlepe, Ohri sancakları
16
kuvvetlerince geri alındı. I. Dünya Savaşı bağlanmıştır . Böylelikle Manastır kadılığı
sonunda, Yugoslav Krallığına terk edildi ve kendine bağlı olan sancakların bir üst makamı
Vardar eyaletine bağlı bir şehir oldu. II. Dünya durumuna gelmiştir. Kanuni dönemine ait bir
Savaşı’nda Alman işgaline uğrayan Manastır, kayıtta, 1526-28 tarihlerinde Manastır’ın hassı-
17
Bulgaristan’a bırakıldıysa da, Almanların ı hümayun olduğu ve hâsıl’ın 106.226 akça
yenilgiye uğraması üzerine, bu defa Makedonya olduğu kaydedilmektedir. 370 nolu Tahrir defteri
Federal Cumhuriyeti’ne bağlı olarak, bu hasları 121.276 akça olmak üzere ceman
Yugoslavya Cumhuriyeti’ne katılmıştır . 261.325 akça kaydetmektedir .
18
14
Türk idaresinden çıktıktan sonraki Rumeli kadı askerliğine bağlı
gelişmelerden olumsuz yönde etkilenen kadılıklarda, tarih boyunca birkaç defa “derece
Manastır, bugün Makedonya’yı oluşturan düzenlemesi” yapılmıştır. Risalesini 1631
şehirlerden biri olarak daha sakin bir şekilde tarihinde kaleme alan Göriceli Koçi Mustafa
varlığını sürdürmektedir. Bey Rumeli’deki kadılıkların sayısını 450 olarak
yazmaktadır. 1660 tarihli bir Ruzname’de ise
1385 yılında, Osmanlı İmparatorluğu’nun
19
477 yazılmıştır .
Avrupa cihetinde ilk büyük idari ve siyasi bir
ünitesi olarak, Rumeli beylerbeyliği veya eyaleti 1078 (1667/68) tarihinde yapılan
(daha sonraları vilayeti) kurulmuştu. Bütün düzenlemeyle Rumeli kadılıkları yukarıdan
Makedonya bu eyalete bağlanmıştı Rumeli’deki aşağıya on iki dereceye ayrılmış ve her derecede
idari taksimata göre Manastır Paşa sancağına bulunan kadılıklar belirtilmiştir. Günümüze
bağlı bir şehir olarak durumunu XIX. yüzyıla ulaşan bir deftere göre Rumeli’deki kadılıkların

102