Page 107 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

Kengiri Sancağı ve bu sancağa bağlı kazaları 6 cemaat, 49 BOA-TD-117, s.539. s.115-116. 75 “Yörük kadısı” tabirine mühimme kayıtlarında da
Ankara sancağını 20 cemaat, Aksaray livasını ise 1 50 TKGM-KKA-TD-76, v.205a. 59 Me^ra’a-i Hisar, Karakoyunlu sâkinend’, BOA-TD-117, rastlanılmaktadır. Bkz. MD, XXI, 186/51 (14 Zılka’de
cemaat kışlak olarak kullanmaktaydı. 970-18 Mart 1573).
51 TKGM-KKA-TD-76, v.l96a. s.116.; “Me^ra’a-i Akviran, cemâ’at-i Karakoyunlu
32 “Zikr olan Yörükân tâ’ifesi Zü’l-kâdir’den gelmiş halk sâkinend’’, 76 “...Yörük Kadısı hükm-i hümâyûnla teftiş edüb...”
olmağın ‘avarızların aldırmayıb deyu Mevlânâ Ankara 52 TKGM-KKA-TD-76, v.209a. 60 BOA-TD-117, s.117.; TKGM-KKA-TD-74, v.lOla. (Bkz.BOA-TD-117, s.493, 468).
Kadısı’na hükm-i hümâyûn verilmişdir”. Bkz.BOA- 53 TKGM-KKA-TD-76, v.205a. 7 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976), (Ö^et-
TD-117, s.150.; TKGM-KKA-TD-74, v.80b. 61 O. Ergenç, Ankara ve Konya, s.96.
54 Coğrafi hareketlilik, bir fizik mesafede gerçekleştirilen Transkripsiyon), Cilt I, Ankara 1998, s.28.
devinime işaret eder. Diğer bir deyişle, bir coğrafi 62 O. Ergenç, Ankara ve Konya, s.55. 78 MD XXI, 181/440.
33 Haymana coğrafyası, sonraki tarihlerde de göç sahası alandan diğerine yapılan fizik hareketliliğe işaret eder. 63 TKGM-KKA-TD-76, v.34b.; Ö.Ergenç, Ankara ve 79TKGM-KKA-TD-74,v.34b.; Karakeçılü aşiretinin Kasaba
olarak rağbet görmüştür. Osmanlı tarih Bu hususta ayrıntılı bilgi için bkz.Joseph Fichter, Konya, s.62. kazasında yerleşimiyle ilgili olarak bkz. Yusuf
terminolojisinde Celalilik diye ifade edilen ve 1596’da Sosyoloji Nedir?, (Çev.Nilgün Çelebi), Konya 1990, 64 TKGM-KKA-TD-214, v.4a. Halaçoğlu, “Anadolu’da Türk Aşiretleri ve
Celali Fetreti devriyle esas hüviyetini bulan şekavet s.142-143.Bu bağlamda bir sosyal grup olarak Aydın Karakeçililer”, Oğu^ Geleneği Çerçevesinde Tarihten
hareketleri, tüm Anadolu coğrafyasının muhtelif Beylüyörükleri, tahrir dönemleri göz önünde 65 TKGM-KKA-TD-76, v.56b.; Ö. Ergenç, Ankara ve Günümüze Karakeçililer, (Ed. İsmail Özçelik),
bölgelerinde vukubulduğu gibi Ankara’da da etkisini bulundurulduğunda bir iç hareketlilik örneği Konya, s.62. Kırıkkale 2003, s.102.
göstermiştir. 1604’de Haymana kazasına tabi 36 köy sergilemişlerdir. 66 TKGM-KKA-TD-76, v. 162b.; MD XXIV, 47/132.;
tamamen boşalmış, çiftini çubuğunu terk eden ahali 55 Ali Tanoğlu, “İskân Coğrafyası Esas Fikirler, Problemler Ö. Ergenç, Ankara ve Konya, s.62. 80 C. Orhonlu, Aşiretlerin İskânı, s.38.
(çift bozan), büyük şehirlere göç etmeğe başlamıştır. ve Metod”, Türkiyat Mecmuası, XI (1953), s.7. 56 81 MD XXIII, 89/180 (6/Receb/981-5/Ağustos/1573).
Bir kısım halk başka sancaklara giderken, bir kısmı da TKGM-KKA-TD-74, v.79b. 67 BO-TD-177, s.134.; TKGM-KKA-TD-74, v.39b.
Amasya’dan Ankara ve Kırşehir’e veya Bozok 56 Suraiya Faroqhi, “Ankara ve Çevresindeki Arazi 68 BOA-TD-117, s. 122. 82 F. Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”,
(Yozgat)’dan Ankara’ya gelmişlerdir. Mülkiyetinin ya da İnsan Toprak İlişkilerinin 69 TKGM-KKA-TD-74, v.45b. s.437. ^ BOA-TD-117, s.123.
Bkz.Y.Halaçoğlu, İskân Siyaseti, s.34. Bölge, XVIII. Değişimi”, Tarih İçinde Ankara Sempozyumu, (Der. 84 TKGM-KKA-TD-74, v.53a.
yüzyılda olduğu gibi, XIX. yüzyılda da bu özelliğini Ayşıl Tükel Yavuz), Ankara 1999, s.64. 581523/30 70 TKGM-KKA-TD-74, v.39b.
korumuştur. 1859’da Ankara’yı ziyaret eden A.D. tarihli deftere göre Kasaba nahiyesinde bulunan 85 F. Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”,
Mordtmann, bu tarihte Ankara’nın Haymana 41,1571 tarihinde ise 19 mezraa yörükler tarafından s.455.
mahalline Kırım vs.den gelen Çerkeş ve Kazakların ziraat edilmekteydi. Bacı kazasında ise, 1523/30 Uluyörük, XVI. yüzyılda Sivas bölgesinde yaşayan ve bu asır 86 F. Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”, s.65.
yerleştirildiğini anlatmaktadır. Bkz.Y. Halaçoğlu, tahririne göre 4, 1571 tahririne göre de 9 mezraa başlarından itibaren, Ankara’dan Şam civarına kadar in BOA-TD-117, s.145.
İskân Siyaseti, s.8. olan bölgede yerleşen Türkmen gruplarından en
yörükler tarafından ziraat sahası olarak önemlilerinden biri olup, Bozuluş ve Dulkadirlu %% BOA-TD-117, s.628.
34 BOA-TD-117, s.563. kullanılmaktaydı. koluna mensup teşekküllerden biri idi. Bkz. 89 TKGM-KKA-TD-76, v.59a.
35 BOA-TD-117, s.550. 57 “Karye-i Muhji, tâbi’-i m., Timâr-ı Yusuf veled-i Abdullah, Y.Halaçoğlu, İskân Siyaseti, s.26. Ayrıca detaylı bilgi
an Merdân-ı Kal’a-i Ankara, cemâ’at-i yörükân ^râ’at için bkz. Erhan Afyoncu, “Ulu Yörük (1485-1574)”, 90 F. Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”,
36 BOA-TD-117, s.664. s.467.
eder1’, BOA-TD-117, s.53.; “Me^ra’a-i Kargakavağı, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler
37 BOA-TD-117, s.664. ne^d-i me^ra’a-i Akaçaak, cemâ’at-i Sendellü ^râ’at Sempozyumu Bildirileri, Tarsus 2000, s.1-7. Y. 91 TKGM-KKA-TD-76, v.90b.
eder, hâriç e^ defter, timâr-ı Ham^a veled-i Karaman”, Halaçoğlu, İskân Siyaseti, s.8.
38 BOA-TD-117, s.633, 654, 659.
BOA-TD-117, s.112.; “Me^ra’a-i Ayvaluca, cemâ’at- 71 “Yaylak-ı Çiçeklü ma’a sınurhâ-i ne^d-i sınur-ı karye-i
39 BOA-TD-117, s.591. i Muradfakihlü ^irâ’at edef’, BOA-TD-117, s.264.; 92 TKGM-KKA-TD-76, v.56b.
Benzer örnekler için bkz. BOA-TD-117, 110, 111- İnviran ve Gömlekcik, cemâ’at-i Sadımanlu ve
40 BOA-TD-117, s.650. Menakileryaylar. Timâr-ı Ali Bey veled-i Bınari, 93 TKGM-KKA-TD-76, v. 139b. 94 TKGM-KKA-TD-76, v.
117.; “Me^ra’a-i Deliklütaş, jörükân-ı mîrmîrân ^irâ’at
41 BOA-TD-117, s.525, 559, 655. eder1’, TKGM-KKA-TD-74, v.82a.; “Mezra’a-ı Mirâlây-ı Ankara”, 156b.
Arakıler, nâm-ı diğer Avkılar, cemâ’at-ı Toganlu 72 BOA-TD-117, s.264.; “Yaylak-ı Hisarluga^i ve İlvelik ve 95 Faruk Sümer, “Bozoklu Oğuz Boylarına Dâir”, DTCFD,
42 BOA-TD-117, s.556, 607, 658.
zırâ’at eder.”, TKGM-KKA-TD-74, s.82a.; Benzer Ağcakilise ve Birunpınar, cemâ’at-i İsahaalu ve XI/1 (Mart 1953), s.71.
43 BOA-TD-117, s.558. örnekler için bkz. TKGM-KKA-TD-74, v.82a, 83a, Hatibfakihlü yayladır. Timâr-ı Murad veled-i Cemcem 96 BOA-TD-117, s.522, 617.
84a-b, 85a-b, 86a, 87a-b, 88a, 89a, 90a-b, 92a-b, 93a- ve Günşir veled-i Aryuncu”,
44 BOA-TD-117, s.570, 593, 657, 648.
b, 94a-b, 95a-b, 97a-b.; “Me^ra’a-i Ercelü, tâbi’-i m., 97 BOA-TV-117, s.473.
45 BOA-TD-117, s.653; TKGM-KKA-TD-76, v.l24a. ne^d-i Kt^ılorman, hâriç e^ defter, cemâ’at-i Deni^lü 73 BOA-TD-117, s.265.; “Yaylak-ı Beylüce ve Alppınar ve 98 Faruk Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”,
....basan
Muhyiddin
Mevlana
cemâ’at-i
eker1’, BOA-TD-117, s.113.;”Me^ra’a- Hocabeyö\ü,
46 BOA-TD-117, s.529. Muradfakihlüyaylar”, s.477.
Beylerbeyiyörüklerinden Toykocalu eker1’ , BOA-
47 TKGM-KKA-TD-76, v.69a. 48 BOA-TD-117, s.688. TD-117, s.H5.Benzer örnekler için bkz. BOA-TD-117, 74 BOA-TD-117, s.163. 1A BOA-TD-117, s.163. 99 Faruk Sümer,”Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu...”,
104 105