Page 59 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Gurgum - Maraş Neo - Hitit Kralları :

Sanat ve İktidarın Heykelsi İzleri

Ümit YILDIRIM*

GİRİŞ

Gurgum-Kahramanmaraş MÖ I. binyılın başlarında, Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu
Anadolu bölgelerinin kesişiminde yer alan Neo-Hitit1 kent devletlerinden biri olarak tarih sahnesine çıkmıştır.
Merkezi, günümüz Kahramanmaraş şehri olan bu kent devleti, bulunduğu coğrafi konum sayesinde hem Ana-
dolu’nun iç bölgeleri ile hem de Doğu Akdeniz ve Mezopotamya arasındaki ticaret yolları üzerinde stratejik
bir rol oynamıştır. Gurgum’un zengin kültürel mirası, özellikle kral betimlemeleri ve hiyeroglif yazıtları günü-
müze kadar ulaşmıştır. Bu betimlemeler hem sanat tarihi açısından hem de bölgenin siyasi ve sosyal yapısını
anlamak için önemli veriler sunmaktadır2.

Gurgum krallarının betimlendiği steller ve heykeller3, dönemin inanç sistemini, yönetim anlayışını ve
krallık soyunun sürekliliğini yansıtan önemli eserlerdir. Bu eserler, kralların tanrısal meşruiyetini vurgulayan
semboller ve ikonografik ögelerle donatılmış olup, Neo-Hitit sanatının karakteristik özelliklerini taşımaktadır.
Gurgum krallarına ait bu betimlemeler, yalnızca estetik bir değer taşımakla kalmaz, aynı zamanda bu döneme
ait politik ve sosyal dinamikleri de gözler önüne serer.

Kahramanmaraş/Gurgum Kralları

Gurgum/Marqasti Krallığı’nın tarihini anlamak hem Asur kaynaklarından gelen bilgiler hem de arkeolojik
buluntular sayesinde mümkün olmuştur. İlk Gurgum kralı olarak Asur belgelerinde adı geçen Mutallu (MÖ.
858), Grayson’un çalışmalarında öne çıkan bir figürdür4. Ancak Bryce, MARAŞ 8 stelindeki yazıtları incele-
yerek, Gurgum’un tarihini daha geriye götüren ve Astuwaramanza, Larama, Muwatalli gibi daha önceki kral-
ların varlığını ortaya koyan bir yaklaşım geliştirmiştir5. Bu bulgu, Gurgum Krallığı’nın kökenlerinin

* Ümit Yıldırım; Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ABD, Yüksek Lisans
Öğrencisi.
1 Yeni Hitit, Geç Hitit, Luvi, Luvi-Arami, Suriye-Hitit Kent Devletleri olarak adlandırılmaktadır. Neo Hitit terimi söz
konusu adlandırmaların İngilizce ve Türkçeden uyarlanmış biçimi olarak kullanılmıştır.
2 Bossert, 1958: 401-402; Thuesen, 2002: 49; Kuhrt, 2010: 41.
3 Kahramanmaraş’ta Demir Çağı’na ait heykeltraşlık eserleri arasında mezar stelleri en yaygın olanlarıdır. Son yıllarda
yürütülen çalışmaların büyük bir bölümü bu mezar stelleri üzerine odaklanmıştır Bkz: Tiryaki,
2010; Ürkmez, 2017b, s. 206, Figür 1.
4 Grayson, 2002b: 11, 16.

57