Page 46 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

MÖ 2. binyıldan kalma yazılı belgelerde Gurgum hakkında bilgi bulunmamakla birlikte, Assur yazıtlarında
MÖ 9. yüzyılın başlarından MÖ 7. yüzyılın ilk yarısına kadar Gurgum’a dair bazı referanslara rastlanmaktadır33.
Geç Hitit Krallıkları’nın tarihi, büyük ölçüde Assur kaynaklarına dayandığından, bu bilgiler eksik ve yanlı bir
perspektif sunar. Kral isimleri ve hanedan üyeleri hakkında bilgi sahibi olsak da, bu dönemle ilgili faaliyetler
hakkında bilgilerimiz sınırlıdır ve tam bir bütünlük sağlanamaz34.

Asur belgelerinde, Gurgum Kent Devleti II. Asurnasirpal döneminde geçmekte, II. Salmanassar döne-
minde ise “Gurgumite” olarak adlandırılmaktadır35.

Salmanassar döneminde (MÖ 858-824), Gurgum, Asur İmparatorluğu’na vergi ödeyen ülkelerden biri
olarak kayıtlara geçmiştir36. III. Tiglath-Pileser’in yönetimi altında (MÖ 744-727) başlayıp II. Sargon dönemine
(MÖ 721-705) kadar uzanan dönemde, Asur yıllıkları Gurgum’dan sıklıkla bahsetmiştir. Bu zaman diliminde,
Gurgum’un Asur’a olan bağlılığı ve stratejik önemi vurgulanmıştır. MÖ 711 yılına gelindiğinde, II. Sargon’un
hükümdarlığında, Gurgum Asur’un resmi bir şehri olarak tanınmış ve bu durum, şehri önemli bir ticaret ve
geçiş noktası haline getirmiştir. Böylece, Gurgum, Asur İmparatorluğu’nun siyasi ve ekonomik ağı içerisinde
önemli bir yer edinmiştir37. T. Bryce, “MARAŞ 8” steli üzerindeki yazıtlarda Astuwaramanza, Larama ve Mu-
watalli isimlerine rastlamıştır. Bu metinlerde, Larama’nın babası ve dedesinden bahsedilmektedir. T. Bryce,
mevcut bilgilere dayanarak, Gurgum’un ilk hükümdarlarının sırasıyla Astuwaramanza, Muwatalli ve Larama
olduğunu öne sürmüştür38.

Larama’nın ölümünden sonra Gurgum tahtına büyük olasılıkla oğlu Muwizi geçmiştir; bu bilgi MARAŞ
4 steli ile desteklenmektedir39. Muwizi’nin hükümdarlığından sonra, krallık yönetimi oğlu I. Halparuntiya’ya
geçmiştir. I. Halparuntiya, yalnızca Gurgum Kral Listesi’nde adı geçen bir hükümdar olarak bilinmektedir40.
“MARAŞ 4” steli üzerindeki metinler, II. Halparuntiya’nın, II. Muwatalli’nin oğlu olabileceğini işaret etmek-
tedir. T. Bryce, bu yazıtlardan yola çıkarak Gurgum krallarının sırasını şu şekilde belirlemiştir: İlk olarak As-
tuwaramanza, ardından I. Muwatalli, sonrasında I. Larama, onu takip eden Muwizi, ardından I. Halparuntiya,
daha sonra II. Muwatalli, onu takiben II. Halparuntiya, ardından II. Larama ve son olarak III. Halparuntiya. Bu
sıralama, T. Bryce’ın elde ettiği yazıtlardan çıkarımlarına dayanmaktadır41.

Bir diğer önemli figür, Palalam’ın oğlu olan III. Qalparunda veya III. Halparuntiya’dır. Buradaki Pa-

431-432; 2000: 249; Dinçol 1982: 127; Ünal 2003: 19, 56; Gökçek 2005: 50-51; Elayi 2007: 103; Umar 2008: 119-120;
Atalay 1920: 7; 2008: 17; Ürkmez, 2014: 72; Yıldırım 2018: 545.
33 Hawkins, 2000: 259; Konyar, 2008a: 60-66.
34 Dinçol, 1982: 124.
35 Luckenbill, 1926: 215; Grayson, 2002: 9-16.
36 Oppenheim, 1969: 277; Kah-Jin Kuan, 1995: 30; Grayson, 2002: 16; Collins, 2007: 83.
37 Eker, 2013: 32.
38 Bryce, 2012: 122; Ürkmez, 2016: 354.
39 Bryce, 2012: 122-123.
40 Bryce, 2012: 123-125.
41 Bryce, 2012: 123.

44