Page 11 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Yabanâbâd Kazası Kişi ve Yer Adları/

Anthroponyms and Toponyms of Yabanâbâd District *

Prof. Dr. Yılmaz KURT

ÖZET

Bu tebliğde 1523 tarihli Ankara Mufassal Tahrir Defteri’ne dayalı olarak Yabanâbâd kazâsı kişi ve yer adları üzerinde
durulacaktır. Bugünkü Kızılcahamam ve Çamlıdere çevresini içine alan Yabanâbâd kazâsında 1523 tarihinde 86 köy yer-
leşimi bulunmaktaydı. Akça Kilise, Saraycık, Karaca Ağaç, Demirci Viranı, Ayvacık, Timurlar (Demirler), Kınık, Alpagud
gibi tamamen Türkçe adlar taşıyan bu köy isimlerinin incelenmesinden önemli bulgulara ulaşılabilmektedir. Bu köylerde
yaşayan yaklaşık 3.113 vergi mükellefine ait erkek en çok Mehmed, Ali, Ahmed ve Mustafa gibi adlarla çağırılmaktaydı.
Bölgede öne çıkan isimler ise Balı, Piri ve Cafer isimleri olmuştur. Bölgede mezhep etkisine ve ihtida izlerine rastlanma-
mıştır.
Anahtar Kelimeler: Kızılcahamam, Çamlıdere, Yabanâbâd, Ankara, Onomastik.

ABSTRACT

In this presentation, anthroponomys (personal names) and toponyms of Yabanâbâd district as they appear in the Ot-
toman detailed cadastral register of Ankara dated 1523 will be dealt with. There were 86 village settlements in 1523 in
Yabanâbâd district, which includes today county of Kızılcahamam and of Çamlıdere environs of Ankara. Examination of
these village names, which are completely Turkish such as Akça Kilise, Saraycık, Karaca Ağaç, Demirci Viranı, Ayvacık,
Timurlar (Demirler), Kınık, Alpagud, will reveal important findings. The most common adult male names were Mehmed,
Ali, Ahmed and Mustafa among the recorded tax payer of 3.113 in these village settlements. The names of Balı, Piri and
Cafer became prominent in the region. The influence of religious sect and conversion are not encountered in the region.
Key words: Kızılcahamam, Çamlıdere, Yabanâbâd, Ankara, Onomastic.

Bu tebliğde Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan TD.117 numaralı H. 929/ M. 1523 tarihli Ankara Mufassal
Tahrir Defteri1 verilerine dayalı olarak Yabanâbâd kazâsı kişi ve yer adları değerlendirilecektir.

Yabanâbâd kazâsı bugünkü Çamlıdere ve Kızılcahamam ilçelerini kapsamaktadır. Ankara üzerine yapılan bir doktora
tez çalışmasında Yabanâbâd kazâsının 1523 yılındaki toplam vergi nüfusu 2249 hâne (evli), 1251 bekâr ve 87 muâf olmak
üzere 3.587 kişi olarak verilmiştir2. Bir başka çalışmada kazâ nüfusu 1.795 hane ve 1.032 mücerred yani bekâr olmak
üzere 2.827 kişi olarak gösterilmiştir3. Bizim bilgisayara girdiğimiz kişi adları veri tabanında ise 3.113 kişi görülmektedir4.
* Yılmaz Kurt, “Yabanâbâd Kazası Kişi ve Yer Adları” Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, C. I, Edi-
törler: Yılmaz Kurt, Ertan Ünlü, Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ankara 2012, s. 217-233.
1 Tahrir Defterleri nüfus ve arazi sayımı için düzenlenmiş vergi defterleridir. Bu defterlerde her bir kişi baba adıyla birlikte
Ali veled-i Hasan; Mehmed veled-i o; Ömer birâder-i o” şeklinde yazılmakta, ayrıca evli veya bekâr olduğu belirtilmektedir.
Kadınlar ve çocuklar vergi vermedikleri için bu defterlerde yer almamaktadır. Bu yüzden biz bu defterlerden sadece
yetişkin erkek nüfus hakkında bilgi alabilmekteyiz.
2 Emine Erdoğan, Ankara’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Ankara Tahrir Defterleri’nin Analizi (TÜSOKTAR Veri Ta-
banına Dayalı Bir Araştırma), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2004, s. 99. Kıymetli
öğrencimiz Yrd. Doç. Dr. Emine Erdoğan’a Doktora tezini ve Tahrir defterlerinin birer nüshasını bana vermek inceliğini
gösterdiği için teşekkür ederim.

9