Page 7 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 7
tarih çevresi
takdim eden Nusret Paşa ile ilgili olarak çok Görüldüğü gibi Müşir Nusret Paşa’nın
fazla bilgi bulamamakla beraber Lütfi Efendi Osmanlı sarayında önde gelen devlet
tarihinde, İslam Ansiklopedisi’nde ve Mehmet adamlarından biri olduğu, ülkesinin
Tevfik Bey (Biren)’in hatıralarında bazı sorunlarına karşı duyarlı ve fikir üreten bir kişi
bilgiler bulunmaktadır. Nusret Paşa sarayda olduğu anlaşılmaktadır.Bu dönemde Bağdat
Cevdet Paşa, Mahmut Celalettin Paşa ve Valisi olarak Hacı Hasan Paşa görev
Sururi Efendi gibi saraya yakın ve nüfuzlu yapmaktadır. Önemli bir mevkiie sahip olan
kimseler arasında bulunmaktadır2. Bir dönem Bağdat ‘ta Mithat Paşa da dahil olmak üzere
Trabzon Valiliği’de yapmıştır3. Mehmet bir çok Osmanlı Paşası görev yapmıştır.
Tevfik Bey (Biren)’in4 hatıralarınada 1871’de Bağdat’tan ayrılan Mithat Paşa’dan
“Abdülhamitin Sarayındaki İyi İnsanlar” sonra yerine Rauf Paşa Bağdat’a vali olarak
bahsinde Nusret Paşa’ya da bir bölüm gönderilmiştir7. Daha sonra ise, Takiyüddin
ayrılmıştır. Mehmet Tevfik Bey “şimdiye Paşa (İkinci kez), Redif Paşa, Abdurrahman
kadar muhtelif kitaplarda yazılmış olanın Paşa, Mustafa Asım, Nakıb Seyyid Selman
aksine Sultan Hamid’in saray’daki zevatın Efendi, Giritli Sırrı Paşa, Hacı Hasan Paşa
arasında dürüst insanlaraın mevcudiyetinden onun ardından da Kadı Ataullah Efendi gibi
zerre kadar şüphelenmemek lazım gelir. Tam biribirinden değerli valiler atanmıştır8. Müşir
aksine, orada da kötü hareketlere tenezzül Nusret Paşa’nın layihayı hazırladığı dönemde
etmeyen, hatta çok hürmete layık, mübarek Hacı Hasan Paşa Bağdat’da vali olarak
zatlarında bulunduğunu tasrih etmek bulunmaktadır.Bölge üzerinde 19.yy’ın ikinci
vazifemdir.”5. diyerek Vidinli Ferik Tevfik yarısından itibaren, özellikle İngilizler ve
Paşa, Hidiv İsmail Paşa, Müşir Derviş Paşa Fransızların Irak üzerinde, büyük bir
gibi Paşaları anlattıktan sonra “Nusret Paşa” çekişmeye girdikleri görülmektedir9. II.
başlığı altında onun ile ilgili olarak şunları Abdülhamit döneminde de Osmanlı
yazıyor: “Bu zat’da saray’da bulunmakta idi. Devleti’nin izleyeceği siyasetin belirlenmesi,
Orijinal bir insandı. Odamıza girdiği vakit Avrupalı Devletlerin bu bölge üzerindeki
boynuma sarılarak musafaha ettiği hiç baskıları ve nüfuz oluşturmaya çalışmaları
hatırımdan çıkmaz. Çerkez asıllı olduğu açısından Nusret Paşa’nın layihası oldukça
söylenirdi. Harbiye’den yetişmiş, mezun önemlidir.
olduktan sonra Avrupa’ya gönderiliştir.
Valiliklerde, kumandanlıklarda ve Şura’yı “Devletçe içeriği gizli tutulmak ve
Devlet Azalığı’nda bulunmuştur. “Deli” gerektiğinde bakılmak üzere Irak ve
lakabı ile anılan akıllı nadir insanlardandı. İyi Arabistan Islahına dair genel bir layihadır.”
coğrafyacı imiş. Bir atlas ile kürre-i musattaha Başlığı altında kaleme alınan layiha’da Nusret
vücuda getirmiştir.”6 Paşa’nın Irak ve Arabistan Kıtası ile ilgili
olarak gözlem ve önerilerinden oluşmaktadır.
Nusret Paşa’nın harita konusunda Irak’ın, özellikle de Bağdat Vilayet’inin
kabiliyeti, kaleme aldığı layihada da göçebe ve şehirli bir yaşam tarzı sürdürdüğü
görülmektedir. Layihanın sonuna Irak bilinmektedir. Bağdat’ın bu yaşam tarzı ve
Vilayeti’nin haritasını çizmiş, ayrıca açıklayıcı bunun dağılımı bir harita eki ile “genel
bir ek hazırlamıştır. layiha”da gösterilmektedir. Layiha’da bu
5
