Page 58 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 58
tarih çevresi
sahip degildir. İran, sosyal, kulturel ve siyasi yorumunu yapmaktadir113.
bakimdan oyle bolunmustur ki, bunlar Milli Gazeteden Osman Resulen ise,
arasinda bir uzlasma (consensus) noktasi “İran Olayı Üzerine” adlı yazısında şöyle
bulmak cok zordur. İran`in bunalimi da ust demektedir. İran’daki hareket Batı
uste gelen olaylarin bir sosyal degisme emperyalizmine karşı mücadelenin önemli
surecinin sonucu olarak ortaya cikmistir. İran basamağı olmuştur. Şiilik fazla abartılmamalı,
gercegi oyle bir noktada bulunuyor ki, “iyi’ Müslümanlar arasındaki fark
ve “kotu” ~nun nun ne oldugu konusunda bile büyütülmemelidir114.Taha Akyol isesoyle
bir “uzlasma” kalmamistir. İran draminin demektedir: Riza Sah Ataturk gibi laik,
temelinde İran halkinin “otoriteye” verdigi merkezi ama ondan farkli olarak monarsik bir
mananin degismez olmasi gercegi duzen kurmak istemistir. Fakat onun kadar
bulunmaktadir. Sanayilesmenin ve inkilapci degil, idare-i maslahatci
Batililasmanin meydana getirdigi yeni gucler davranmistir. Mesela hem laikligi yerlestirmek
ve kulturler, İran`in geleneksel yapisini istemis hem de mollalarin yani Ayetullahlarin
sarsmistir. Simdi ne “gelenek” ne de “yeni” siyasi otoritesini adeta tasdik etmistir. Ataturk,
kendini otekine kolaylikla kabul ettirebilecek Inkilap aleyhtari gucleri siyasi kudret
durumdadir111. Bu gun İran`da sokaga sahasindan tasviye ederken, İran Sahi bu yola
dokulmus kitleler hep bir heyecan bir umidin gitmemis, o guclerle uzlasmaya denge
pesinde kosuyorlar. Nereden geldiklerini, kurmaya calismistir115.Sah Doneminde
nereye gittiklerini bilmiyorlar. Hatta koylulerin cogu gecimsizlikten yerlerini terk
ozledikleri rejim gelse bile karsilasacaklari edip sehirlere goc etmeye basladi.
meselelerden habersizler ve zannediyorlar ki, Gecekondular olustu. İran`da 15 yil icinde
“ozledigimiz resim” herseyi sihirli bir degenek sehirlesme orani %25 `den %50`ye cikti116.
gibi halledecek. İran yari gelismis, yari Akla su soru gelebilir: İran`da sosyal
okumus, yari sehirli bir ulke. Sahin rejimi dengesizlik, issizlik sehirlerde gecekondular
Nazilik veya Stalin Kominizmi kadar keti vardi. Petrol gibi bir servet neden dengeyi
degildi ama İranlinin kendini hur saymasini saglayamadi? Sah iktisattan hic anlamayan
saglayacak kadar da serbest de degildi . Sah biriydi. Humeyni`nin dedigi gibi İran
zaten ideolojik bir diktator olamazdi. Savak`in ekonomisini tahrip etmisti. İran`in degisen
cirkin usulleri ve baskisi Sah`i guclendirmedi, yapisi aslinda yeni bir mevzilenme idi.
toplumda hurriyet ozlemini Aydinlar, Sah`a karsiydi. Cunku onu diktator
artirdi112.Cumhuriyat`ten Ali Sirmen`de buluyorlardi. Esnaf Sah`a karsiydi.. Cunku
İran`da ordunun isi zor.Ic savas cikabilir. Sah`in sanayilesme politikasi buyuk
Humeyini`nin de isi zor .Ordu, karsisinda. sermayeyi guclendiriyor ve kucuk sermaye
Ekonomik sikintilar var. Demokratik cephe ise buyuk sermayenin rekabet tehdidine maruz
ordu ve Humeyni yanlilari arasinda sikismislar kaliyordu. Isin garip tarafi sanayici ve tuccar
56
