Page 10 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Pierre Loti: “Beni getiren geminin 12 Mayıs 1890 sabahı gün doğarken yüksek bayırlarıyla klasik
bir sit alanı olan Boğaz’a girişi kaçırmamak için tüm yolcular güvertede tetikte durmaktaydı. Daha
güzel bir bitki örtüsü ve daha yüksek dağlarıyla, çok daha fazla göz kamaştırıcı bir sürü sit vardı.
Kuşkusuz! Boğaz’ın eşsiz güzelliği karşısında buraya gelen onun etkisine kapılır, bu da en kişisel
değerlendirmelerden bile daha gerçek ve benim kanaatimin dışında gelişiyordu.”,-”Ah be İstanbul!
Beni hala büyüleyen isimler arasında hep o olmuştur. O telaffuz edilir edilmez, gözlerimin önünde
yavaş yavaş bir görüntü biçimlenmeye başlar. Göklerde, çok yükseklerde, olabildiğince yükseklerde,
öncelikle uzakların belirsizliği içinde, dev gibi bir şey, şehrin kıyas götürmez silueti belirir” (Loti,
1999), “Her şeyin belirsiz olduğu hemen hemen kaybolduğu anda sadece ulu kubbeler, minareler den-
izin ürperten sisinin üzerinden her zaman görünüyordu; yalnızca İstanbul’un o muhteşem yüksek sınır-
ları varlığını sürdürüyordu. Ve işte o zaman, deyim yerindeyse asla son bulmayacak o benim sevgili
Türk yaşantım acı bir şekilde, pişmanlık dolu arkamda bıraktığım her şey, işte bu bir daha silinmemek
üzere gözlerimin derinliklerine nakşoldu… Hiç hatasız ezbere, onun resmini çizebilirim.” (Loti, 1999).

Miss Julia Pardoe: “Uzun müddettir beslediğim ümitler nihayet hakikat olmuştu; kalabalık tepel-
erin üzerindeki tahtına kurulmuş olan, sahilleri saraylardan bir çelenkle çevrili Boğaziçi’nin gümüşi
sularının eklerini yaladığı “şehirlerin sultanı” önümdeydi işte. Marmara Denizi’nde şiddetli ıstırap
içinde geçirdiğim gecenin ardından güçlükle kendimi güverteye sürükleyebilmiştim; nihayet bunu yap-
maya muvaffak olduğumda, gemi Saray bahçesinin surlarının dibinde demir atacağı yere varmıştı
bile. Hava kar yüklüydü; İstanbul’u ilk defa mevsimlerin bu en haşininin kürk mantosuna bürünmüş
halde gördüm. Öyle dahi olsa, üzerime üşüşen his keşmekeşi içinde öne çıkan biri vardı ki, o da saf
bir hazdı. Başka nasıl olabilirdi ki? Sanki bir periler diyarına bakıyor, en çılgın hayallerimin cisim-
leştiğini görüyor ve böylece yenidünyanın insanı haline geliyordum” (Pardoe, 2010). “Hayal gücümü
böylesine zenginleştiren bu güzel yanılsamaları bu kadar kuru biçimde aktardığım için kendimi affe-
demiyorum”. Miss Pardoe için İstanbul limanı; harekete dökülmüş bir şiirdir. “Sahnenin yeniliği,
sürekli değişen pitoresk ve zarif gruplar, masalımsı kayıkların durmaksızın gelip geçişleri, yabancı
diller, koyu, yabanıl gözler…”(Pardoe, 2004).

Alphonse de Lamartine: “Dünyaya bir kere bakmak zorundaysan sadece İstanbul’a bak!”
(Çiğdemoğlu, 1986). “Dudaklarımdan, elimde olmayarak, bir ses yükseldi. Napoli Körfezi’yle onun
bütün güzelliklerini sanki bir daha hatırlamamacasına unuttum. Bu ihtişamlı ve zarif görüntüyü
yeryüzünde başka bir şeyle kıyaslamak, doğrudan doğruya yaradılışa hakaret sayılır.”,-“Boğaziçi
kıyılarından bir tanesini tasvir edebilmek için bir ressamın uzun yıllar çalışması gerekir. Bu öyle bir
yer ki, her bakışta sanki yeniden değişiyor, değiştikçe de önümüze yeni ve daha taze güzellikler çıkıyor.
Durum böyle olunca ben birkaç sözle ne anlatabilirim ki?” (Kaya, 2013). “Şehrin yedi tepesi denizin
bir kolu olan Haliç’e doğru akıyordu; eşsiz, hiçbir yerle kıyaslanamayacak İstanbul hem şehir hem
kırlık hem deniz, liman, nehir kıyılan, bahçe, ormanlık dağ, derin vadi, evler ve yapılardan kurulu
barına deryası, gemi ve sokak birikintisi, sessiz göller ve sihirli yalnızlıklar ülkesi idi. Hiçbir ressam
fırçası burasını bütünü ile resmedemez, ayrıntılarına takılmak zorunda kalır; her kürek vuruşu da gözü
ve ruhu başka bir görünüme, başka bir etkiye götürür.” - “Birkaç kürek vuruşundan sonra denizin öyle
bir noktasına varmış olduk ki, buradan hem Haliç hem Boğaziçi ve Marmara hem de bütün liman ve
İstanbul şehrinin iç denizini görmek mümkün oluyordu; ama buraya gelince Marmara’yı, Asya kıyısını
ve Boğaziçi’ni unutarak Haliç’in giriş havuzunu, İstanbul’un yedi tepesi üstüne asılı yedi şehrini,

10