Page 58 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

113
sahip degildir. İran, sosyal, kulturel ve siyasi yorumunu yapmaktadir .
bakimdan oyle bolunmustur ki, bunlar
Milli Gazeteden Osman Resulen ise,
arasinda bir uzlasma (consensus) noktasi
“İran Olayı Üzerine” adlı yazısında şöyle
bulmak cok zordur. İran`in bunalimi da ust
demektedir. İran’daki hareket Batı
uste gelen olaylarin bir sosyal degisme
emperyalizmine karşı mücadelenin önemli
surecinin sonucu olarak ortaya cikmistir. İran
basamağı olmuştur. Şiilik fazla abartılmamalı,
gercegi oyle bir noktada bulunuyor ki, “iyi’
Müslümanlar arasındaki fark
ve “kotu” ~nun nun ne oldugu konusunda bile
büyütülmemelidir .Taha Akyol isesoyle
114
bir “uzlasma” kalmamistir. İran draminin
demektedir: Riza Sah Ataturk gibi laik,
temelinde İran halkinin “otoriteye” verdigi
merkezi ama ondan farkli olarak monarsik bir
mananin degismez olmasi gercegi
duzen kurmak istemistir. Fakat onun kadar
bulunmaktadir. Sanayilesmenin ve
inkilapci degil, idare-i maslahatci
Batililasmanin meydana getirdigi yeni gucler
davranmistir. Mesela hem laikligi yerlestirmek
ve kulturler, İran`in geleneksel yapisini
istemis hem de mollalarin yani Ayetullahlarin
sarsmistir. Simdi ne “gelenek” ne de “yeni”
siyasi otoritesini adeta tasdik etmistir. Ataturk,
kendini otekine kolaylikla kabul ettirebilecek
Inkilap aleyhtari gucleri siyasi kudret
durumdadir . Bu gun İran`da sokaga
111
sahasindan tasviye ederken, İran Sahi bu yola
dokulmus kitleler hep bir heyecan bir umidin
gitmemis, o guclerle uzlasmaya denge
pesinde kosuyorlar. Nereden geldiklerini,
kurmaya calismistir .Sah Doneminde
115
nereye gittiklerini bilmiyorlar. Hatta
koylulerin cogu gecimsizlikten yerlerini terk
ozledikleri rejim gelse bile karsilasacaklari
edip sehirlere goc etmeye basladi.
meselelerden habersizler ve zannediyorlar ki, Gecekondular olustu. İran`da 15 yil icinde
“ozledigimiz resim” herseyi sihirli bir degenek
sehirlesme orani %25 `den %50`ye cikti .
116
gibi halledecek. İran yari gelismis, yari Akla su soru gelebilir: İran`da sosyal
okumus, yari sehirli bir ulke. Sahin rejimi dengesizlik, issizlik sehirlerde gecekondular
Nazilik veya Stalin Kominizmi kadar keti vardi. Petrol gibi bir servet neden dengeyi
degildi ama İranlinin kendini hur saymasini saglayamadi? Sah iktisattan hic anlamayan
saglayacak kadar da serbest de degildi . Sah biriydi. Humeyni`nin dedigi gibi İran
zaten ideolojik bir diktator olamazdi. Savak`in ekonomisini tahrip etmisti. İran`in degisen
cirkin usulleri ve baskisi Sah`i guclendirmedi, yapisi aslinda yeni bir mevzilenme idi.
toplumda hurriyet ozlemini Aydinlar, Sah`a karsiydi. Cunku onu diktator
112
artirdi .Cumhuriyat`ten Ali Sirmen`de buluyorlardi. Esnaf Sah`a karsiydi.. Cunku
İran`da ordunun isi zor.Ic savas cikabilir. Sah`in sanayilesme politikasi buyuk
Humeyini`nin de isi zor .Ordu, karsisinda. sermayeyi guclendiriyor ve kucuk sermaye
Ekonomik sikintilar var. Demokratik cephe ise buyuk sermayenin rekabet tehdidine maruz
ordu ve Humeyni yanlilari arasinda sikismislar kaliyordu. Isin garip tarafi sanayici ve tuccar

56