Page 62 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

Şah’ın ülkesini terk etmesini sağlamıştı, ama arasında bir neden-sonuç bağlantısı kurduk.
136
yine de güven verememişti . Kuşkusuz ki Şah, Humeyni’nin ruhani gücü yüzünden
Şah’ın gitmesi için başlatılan mücadele de tahtını yitirmiş değil, sürdürdüğü ekonomik ve
Humeyni aynı zamanda bir simge haline politik tutumlarının ülkeye çarpık bir Batı
gelmişti. Değişimi arzulayan sağcısı, solcusu, düzeni getirmesi, bu bozuk düzenini bile
dincisi, laiki, aydını, cahili, işcisi, tüccarı polissiz yürütememesi, bundan
herkes onun etrafında toplanmıştı. Ancak halk faydalananların yolsuzlukları yüzünden
yığınlarının Ayetullah’ın İran’a vermek düşmüştür” demektedir. Doğrusu Şah rejimi
140
istediği yön konusunda aynı beraberlik içinde yıllar boyu, gerek polis örgütü Savak, gerekse
olduğu söylenemezdi. Laik muhalefet, ordusu ile İran halkını ezen korkunç bir
liberaller, bir kısım solcular dini liderin mekanizma yaratmıştır. İran’da nüfus’un %1’i
hazırladığı yeni düzene karşı direneceklerdi . ulusal gelirin % 80’ine sahip olmuştur . Şah
137
141
Humeyni, halkı iyi bir şekilde örgütlemesini çok küçük bir azınlığı son derece memnun
bilmişti. ederken, büyük halk kitlelerini çok zor şartlar
altında yaşatmıştır. Bu da kendisinin sonunu
Bunula birlikte Ayetullah’ın hazırlamıştır.
savunduğu bazı genel ilkeler vardı ki, dinci
olmaktan uzak kişileri ve grupları dahi onu İran’da Şah’ın ülkeyi terk etmesinden
desteklemeye itmişti. Örneğin, yolsuzluk ve Humeyni’nin İran’a dönmesinden sonra
yapmadan halk yararına çalışacak dürüst bir uzun süre istikrar sağlanamamıştır. İranlılar
yönetimin kurulması, ülkenin yabancı kadar, İran dışındaki ülkelerde Humeyni
nüfuzundan sıyrılması, ulusal çıkarlara uygun döneminin geleceğini merakla
142
bir ekonomik düzenin kurulması gibi beklemektedirler . Görülmektedir ki,
prensiplere ne solcular, ne de laik milliyetciler 20.yy’ın ikinci yarısında tahtından indirilen
138
karşı çıkabilmişti . Şah’ın ciddi bir iktisadi ve toplumsal siyaset
izlemekten kaçınmasının hazin öyküsüdür.
1979’un başında İran’da insanlar, lider
Humeyni’nin bir işaretiyle yollara Kısaca, İran halkının ekonomik
dökülmüşler, Şah’ı kovmuşlardı. Bu durum bunalımı ve bunun yol açtığı düş
gerek halk devrimleri, gerekse dini devrimler kırıklıklarından kaynaklanan toplumsal
139
içinde kendi türünün tek örneği sayılabilirdi . huzursuzluk, İran Şahı’nın ABD’nin
Niyazi Berkes ise, Şahı devirenin Humeyni güvencesi altında olduğunu zannetmesi,
olmadığını söylüyor. Berkes, “Benim İran’daki sosyal yapı ve Şiilik inancının etkisi
anladığıma göre, Şah’ı deviren Humeyni ile Pehlevi hanedanlığının sonunu
değil. O devrilişin nedenlerini bilmeyen İran hazırlamıştır. Diyebiliriz ki, Türk basınının,
halkı ve nedenleri görmeyen bizler, birinin zaman zaman İran Şahının lehinde ve tarafında
ülkeden kaçması, ötekinin gelmesi gibi iki olay bir tutum sergilediği, zaman zaman da,

60