Page 59 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

kesimide Sah`i tutmuyordu. Cunku onlarda basina bir mollayi degil laik liderlerden Mehdi
ekonomide kendi kurallarini istiyorlar. Sah`in Bazergan`i getirmistir. Ama bir “uzlasma
tepeden inme emirlerinden hoslanmiyorlardi. temayulu” olarak degil, laik cevreleri mumkun
Isciler geleneklere bagliysalarda kurtarici oldugu kadar notralize etmek amacina yonelik
olarak Humeyni`yi goruyorlardi. Liberalistler oldugu intibani veriyor. Humeyni ve Bahtiyar
demokrasi istiyorlar, solcular solculugu ordu-ordu taraftarlari ne kadar zitlasmis olursa
117
istiyorlardi . olsunlar hic olmassa secimle gelmek , secimle
gitmek konusunda bir anlasmaya varabilirlerse
Fahir Armaoğlu, “Humeynizm” adlı
ve taraftarlarini da buna inandirabilirlerse, İran
yazısında, İslam Cumhuriyeti söylentilerinin
bir ic savastan kurtulabilir. Fakat İran`da
bulunduğu ama içeriğinin belli olmadığını
Tarftar “hedef” konusunda zitlastiklari gibi
belirterek, Humeyninin kasten bu söyleminin
“vasita” konusunda da savasi tercih etmis
ayrıntısına inmediğini, ekonomik alanda ise,
gorunuyorlar. İran`in yakin geleceginde ic
devletleştirme olabileceğini, yabancı
savas ihtimali vardir fakat bu liderlerin
sermayeye karşı oldukları tesbitlerini
yumusamasiyla onlenebilir. Evvela
yapıyordu . İran`da camiler yasak olmasina
118
Humeyni`nin bir devlet idare edecek kadrosu
ragmen her turlu siyasi toplanti ve
yoktur. İran gibi gecis toplumlari sosyal,
teskilatlanmanin mahalli haline gelmisti. Sah,
kulturel ve iktisadi bunalimlarini cok siddetli
camileremudahele etse dini hisleri kuvvetli
yasar, Humeyni bunu idare edemez. Cunku bu
olan İran halkini karsisina alacakti, karismasa
ekonomi, sosyoloji, politika, yonetim
is buyuyordu. Sah bu durumda en buyuk siyasi
bilgilerini gerektirir. Islam dunyasinin hemen
hatasini isladi ki, bu “tereddutlu politika” idi.
Karisik gunlerde carsaf bir sembol haline her tarafinda oldugu gibi, İran `da da bu bilgi
laik unsurlarin elindedir. Humeyni
geldi. Farah Diba` nin bile carsafli resimleri
cogaldi. Solcu kizlar bile o gunlerde carsafa taraftarlarinin geleneksel islami bilgileri cok
burunduler .Sah`in gitmesini bekleyen, yuksek olabilir.Ama sanayi caginin ortaya
119
gitmesi icin eylem yapan gruplardan biri de cikardigi meseleler konusunda onlarin ne
Azerilerdi. Cunku Sah “Buyuk İran” idealini dusundukleri belli degildir. Bu durumda
yerlestirmek icin ulkede Azeri Turklerine karsi Humeyni devlet yonetimini sloganlarla elde
olan eritme politikasi uygulamistir. 10 milyon tutsa bile uygulamada laik unsurlara birakmak
civarinda nufusa sahip olan Azeri Turkleri zorunda kalacaktir.Humeyni`nin hic bir
arasinda Sah`in bu tavri bir tepki birikimine konuda genel sloganlardan oteye orjinal bir
yol aciyordu . Uzlasmak mumkun mu? diye fikrini duymadik. Humeyni meselenin ozune
120
soran Akyol, İran icin uzlastirici bir cogulcu problemin dugum noktasina girmiyor.
demokrasiden baska guven verici bir yol Herhalde klasik bilgiden baska formasyonu
yoktur. Ama uzlasma ihtimali zayif yok. Formasyonu bu kadar sig olan liderler,
gorunuyor.. Humeyni kurdugu hukumetin kitleleri costurabilirler, kitlelerin mucize

57