Page 76 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

anlaşma bir taraftan Müttefik işgallerine karşı yer almaktaydı. Bu Üçüncü Londra Konferansı
büyük bir askeri ve mali destek temin ederken, 21 Şubat'tan 12 Mart 1921 tarihine kadar devam
öte yandan Kuzeydoğudan bir daha saldırı gelme edecekti. Şüphesiz büyük Güçler İstanbul
olasılığından duyulan endişeleri bertaraf ederek hükümeti aleyhine edindikleri kazanımları kolay
Türklerin rahatlamasını sağlamaktaydı. kolay iade etmek istemiyorlardı, bundan dolayı
Türkiye'nin onayını alabilmek için Sovyetler bir konferans daveti, heyet delegeleri arasına
taraftan Ermenistan'ın yeni topraklarını güvence Ankara'dan temsilcilerin de dahil edilebileceği
altına alma çabalarından vazgeçerken, öte tavsiyesiyle, sadece İstanbul hükümetine
yandan daha ileri giderek hem Ermenistan'ı hem gönderildi.
de Azerbaycan'ı işgal etmişler ve böylece
İstanbul'un Sadrazam Tevfik Paşa'nın
Türkiye ile Rusya arasındaki doğrudan temasın
ortak delege gönderilmesine yönelik olarak
önündeki son toprak engelini de ortadan
Büyük Millet Meclisi'nin önerisini sorması
kaldırmışlardır. Ayrıca Sovyetler için artık
üzerine Mustafa Kemal bu teklifi hemen
Türkiye ile müzakerelerinde Ermeni
reddetti. Neticede, İstanbul ve Ankara Londra'ya
milliyetçilerinin taleplerini temsil etmelerine de
kendi delegelerini ayrı ayrı gönderdi ve Mustafa
ihtiyaç kalmamıştı. Şunu da not etmek gerekir
Kemal'in gönderdiği Hariciye Vekili Bekir Sami
ki, Ermeni milliyetçi sağı tarafından çeşitli
başkanlığındaki heyet karşılıklı rızaların
vesilelerle iddia edildiğinin aksine Rusya'nın her
alınması sonucunda Türk heyetlerinin liderliğini
iki Kafkas ülkesini işgali sırasında Ankara
aldı. İşgalci güçlerin müzakerelere temel olarak
hükümeti ile herhangi bir koordinasyonda
almak üzere Türkiye'nin Sevres Anlaşmasını
bulunmamıştı. En fazla, bu iki Kafkas devletinin
kabul etmesinde ısrar etmeleri üzerine
bağımsız kalması için Sovyetlerin garanti
konferansın kendisiyle alakalı çok az bir ilerleme
vermesi konusunda ısrarcı olamadıkları
sağlandı ve Türkiye'nin hassasiyetlerini
söylenebilir.
karşılamak üzere çok yüzeysel küçük
değişiklikler yapıldı. İstanbul heyeti tarafından

Avrupa'nın Büyük Güçleri ile Değişen da desteklenen Ankara heyeti, tamamen yeni bir
İlişkiler anlaşma için, Türklerin çoğunluğu oluşturduğu
bütün toprakların Türk milletine bırakılmasını
Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin
öngören Misak-ı Milli'nin esas alınmasında ısrar
tanınmayı sağladığı tek yer Moskova değildi.
etti. Böylece, pratik açıdan, Müttefiklerin
İşgalci güçler bile eğer neticede bir barış
İstanbul, Boğazlar, Anadolu'nun büyük bölümü
sağlanacaksa bunun İstanbul'dan ziyade Ankara
kadar Türk Hükümetini de kontrol etmelerine
ve Paris'te geliştirilerek Sevres Anlaşması ile
imkan verecek olan maddeleri; doğuda Ermeni
ileri sürülenlerden ziyade Ankara'nın şartları
devleti kurulması şartını da aynı zamanda
üzerinde olabileceğini anlamaya başlamışlardı.
bertaraf etmiş oluyordu.
Daha henüz Moskova'da müzakereler devam
ederken, Londra'da da eş zamanlı bir konferans

74