Page 42 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

İstatistik ve Matematik Arasındaki Temel Fark Nedir?
Prof. Dr. Fikri Akdeniz

Önce iki disiplini tanıyalım. Ne tür bir istatistikçi ve hangi tür matematikçi?

Matematik nedir? Matematik, okullarda ilkokul aşamalarından başlayarak öğretilen temel bir konudur.
Başlangıçta sayılarla ilgilenir ve çocuklara sayma, toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi gerçek
yaşam durumlarıyla başa çıkabilmeleri için temel işlemler öğretilir. Daha sonra öğrencilere cebir, geo-
metri, analiz ve son olarak (seçmeli ders) istatistiği tanıtan konuyla ilgili derinlemesine bilgi verilir.
Matematik, nicelik ve yapı kavramlarını anlamayı sağlayan akademik bir disiplindir. Matematiğin
sayılarda, bilimde, bilgisayarlarda, tasarımlarda, mimaride vb. bulunan kalıpları aramakla ilgili old-
uğunu düşünen birçok kişi var. Mantıksal akıl yürütme ve teoremlerin uygulanması, bir matematik
öğrencisinin ilişkileri bulmasını ve varsayımlarını doğrulama yeteneği ile akıl yürütmesini sağlar.
Soyutlama ve mantıksal akıl yürütme yoluyla matematik, sayma, hesaplama, ölçme ve fiziksel nesnel-
erin şekil ve hareketlerinin sistematik olarak incelenmesinden gelişti. Bugün matematik, tüm dünyada
doğa bilimleri, mühendislik, tıp ve sosyal bilimleri kapsamak üzere birçok alanda temel bir araç olarak
kullanılmaktadır. Uygulamalı matematik, matematiksel bilginin diğer alanlara uygulanmasıyla ilgili
matematik dalı, yeni matematiksel keşifleri canlandırır ve bunlardan yararlanır ve ara sıra tam olarak
yeni disiplinlerin gelişmesine yol açar.

İstatistik nedir? Yaşadığımız çağın merkezini veriler oluşturur. Bir parçası olduğumuz evreni anlamak
ya da öğrenmek istediğimiz şeyler hakkında bilgi almak için veri toplarız. Topladığımız bu verileri an-
lamlandırma işini ise bilim dalı olarak istatistik yapar. İstatistik, belirli bir amaç için veri toplama, tab-
lo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, sonuçların güven derecelerini açıklama, örneklerden
elde edilen sonuçları kitle için genelleme, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda
geleceğe ilişkin tahmin yapma, deney düzenleme ve gözlem ilkelerini kapsayan bir bilimdir. İstatis-
tik doğa bilimlerinden sosyal bilimlere kadar geniş bir alanda uygulanabilir. İstatistik öğrenmedeki
amaç, bir araştırmada, elde edilen verilerin hangi istatistiksel yöntemler kullanılarak yorumlanacağını
bilmektir.

İstatistiksel yöntemler, toplanmış verilerin özetlenmesi veya açıklanması amacıyla kullanılır. Bu
tür bir yaklaşım betimsel istatistik adını alır. Buna ek olarak verilerdeki örtüşmelerin (kalıplar veya
örüntüler), gözlemlerdeki rastgeleliği ve belirsizliği göze alacak şekilde, üzerinde çalışılan kitle veya
süreç hakkında sonuç çıkarma amacıyla modellenmesi, çıkarımsal istatistik adını alır. Hem betimsel
istatistik hem de çıkarımsal istatistik, uygulamalı istatistiğin parçaları olarak sayılabilir. Matematiksel
istatistik adı verilen disiplin ise konunun teorik matematiksel altyapısını inceleyen disiplindir.

42