Page 53 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

gidilse hâlen ve istikbâlen fâideden hâli değildir Vâkıa orası daha dün devletin taht-ı tâbiiyetinden çık-
mış ve bugün henüz istiklâl ve krallık hevesleriyle meşgul bulunmuş bir hükûmet-i nev-resîde olmak-
tan nâşi Avrupa’nın muvâzene-i siyâsiyesinde mikdâr ve i’tibârı ehemmiyetten ârî ise de muhârebe-i
âhirede Rusya’ya muâvenetinin bizce olan mazarratı memleketin ehemmiyet-i asliyesi nisbetinden
ziyâde göründüğünden bu nokta-i nazardan bakılırsa hükûmet-i mezkûre ile güzel geçinmekliğimiz
etrafımızı sarmış olan düşmanlardan birinin olsun eksilmiş olmasını intâc edebilir Bir diğer noktadan
nazar olundukta hüsn-i münâsebâttan hâlen olacak fâidemiz evvelen Romanya’nın her tarafına ge-
lip giden tebaa-yı şâhânenin mikdârı yirmi beş otuz bin nüfûs derecesinde olduğu cihetle bunların
hükûmet-i mahalliyeden muhtâc oldukları teshîlat ve hüsn-i muâmelâta tamamen mazhariyyetleri ve
sâniyyen Dobruca’daki elli bine mütecâviz ehl-i İslâm’ın husûl-ı âsâyiş ve istirâhâtları makasidine
münhasır kalır ise istikbâlen melhûz olan menfaat bir gaile-i hâriciye ve yâhud Bulgaristan’ın fesâd ve
şûriş zuhûru takdîrinde Romanya’dan belki bazı mertebe muâvenet-i mâddiye bile görülmek ihtimâli
gibi gâyet ehemmiyetli olabilir Çünki ma’lûm-ı âlî buyrulduğu veçhile Romanya Krallığı civarımızn-
da bulunan hükûmât-ı sagîrenin en büyüğü ve hattâ nüfûs ve askerce Yunanistan’dan iki kat ehemmi-
yetli olub tensîkât-ı cedîdesi iktizâ’sınca el-hâletü hâzihi yüz binden ziyâde asker çıkarmağa iktidâr
hâsıl etmiş ve kuvve-i mâliyesi yüz yirmi üç milyon franklık açıksız bir bütçe ile tevâzün etmekte
bulunmuştur.

Bâlâda arz u beyân olunduğu vech üzre Romenlerin bize karşı görülen hüsn-i istidâdına binâen
Devlet-i âliyye’nin onların hükûmetiyle şimdikinden daha samîmî bir muhâdenet peydâ etmesinin
esbâbı dahî zann-ı kem-ter-âneme göre emr-i müşkil olmadığı gibi bu maksada vâsıl olmak devletin
menâfi’-i siyâsiye ve mülkiyesine muhâlif bir gûna fedakârlığa dahî muhtâc değildir ve hârici politika-
ca devletin çekindiği menâbi’-i mazarrat olanlar içinde masâdır-ı musîbet olduğuna ve bi’l-akis bekâ-
yı müsâlemet zımnında Saltanat-ı seniyye tarafından her ne tedbîr ittihâz buyrulur ise onların dahî
emniyet ve selâmetleri onda olacağına mebnî menâfi’-i tarafeyn[3] tamamıyla yek-diğere muvafıktır
Binâberin husûl-i hüsn-i i’tilâf kaziyyesi iki taraftan mübâdele-i te’mînât samîmîyyeden başka ted-
bîre mütevakkıf olmayıp şu kadar var ki verilip alınacak te’mînât-ı hükm ve te’sîrden hâli kalmamak
üzre hüsn-i niyetimizin isbât olunması muktezî ve bu dahî evvel emirde derdest olan bazı işlerin bir
ân evvel netîcelendirilmesiyle hâsıldır Eğerçi mesâlih-i mebhûsün-anhanın her biri bir sebebe mebnî
muallâk kalmış ve iki taraftan devâm eden teşebbüsât henüz bir karâr bulamamış ise de bunlardan
Devlet-i âliyye’ye taalluk edenlerin zararsızcalarında ve meselâ üserâ-yı harbiyeye masârifinden bor-
cumuz olan bir milyon dört yüz bu kadar bin frankın bir sûret-i haseneye rabt ile kapatılmasında ve Ro-
manya tebaasının tasarruf-ı emlâk ruhsat matlabesinden mal’en ve mülken mazarratı olmayacak bazı
müsâadât gösterileceği va’d olunur Ve’l-hâsıl hakikaten uyuşulmak yoluna gidilir ise bizimde Roman-
ya’daki şehbenderlerimizin îfâ-yı me’mûriyete me’zûniyetleri ve Dobruca muhâcirînin arâzî-i maz-
bûtası mes’eleleri gibi işlerimizin mukabeleten derhâl tesviyesi taleb ve istihsâl olunacağı me’mûl-ı
kavîdir ve bir kere mevcûd olan müşkilât ortadan kaldırılınca artık bundan böyle zuhûr edecek işlerin
hüsn-i niyet tarafının sevkiyle dûçâr-ı işkâl olmayarak cereyân edeceğinde şübhe yoktur.

Mütâlaa-yı kasıra-ı kem-ter-âneme göre Romanya ile böyle bir politika mesleği tutulur ve devâm-
da edilir ise hüsn-i te’sîrâtının Sırbistan ve Karadağ hükûmetlerine her ve Bulgaristan emâretine dahî
mûceb-i intibâh olması ihtimâlden kat’â baîd değildir Bu küçük hükûmetlerin Avusturya ve Rusya’nın
ecniha-ı himâyetlerine sığınmış olmağla inde’l-hakika bir meyl-i kalbi eseri olmayıp Avrupa haritasında

53