Page 51 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

BOA. Y. EE. 8/12-3

Bismillâh

Şimdiki Romanya Krallığını teşkîl iden Eflâk ve Boğdân kıt’aları şimâlen ve şarken ve cenûben
Islav cinsinden olan ahâlî ile meskûn memâlikin ortasında bulunduğu halde sükkânın asliyeti Latin
cinsinden münşaib olmak ve kurûn-ı kadîmeden ta şu zamânlara gelinceye kadar Islavların pek çok
def’a taarruzâtına uğramış bulunmak sebebiyle Romanya ahâlîsi dâimâ Rusya devletini bir heykel-i
mükerrir mazarrat add iderek karışık zamânlarda tecâvüzâtından ve evân-ı sulh ve müsâlemette hîle
ve hud’asından ihtirâz idegelmişlerdir Halkın bence vukuât ile teeyyüd eyleyen böyle bir fikri bi’t-
tab’ hükûmetin ef’âl-i siyâsîyesine üssü’l-hareket olduğundan ve bundan otuz kırk sene evvel tev-
ellüd etmiş olan muhâfaza-yı kavmiyet emelinin sâikasıyla gerek eski Fenerli Rum beylerinin bir
asırdan ziyâde imtidâd eden zamân-ı hükûmetlerinde gars olunan ve gerek mine’l-kadîm hem-civâr
Islav akvâmının ihtilâtıyla tebelleşine Yunan ve Islav âdât ve ahlâkından tecerrüd etmeğe çalıştıkça
ve Üçüncü Napolyon’un Ulahların efkâr-ı kavmiyelerine muvâfık gelen teşvikâtı dahî inzimâm ider-
ek Romen milleti Latin asliyetine ircâ’ edilmek istenildikçe Romanyalılar Islav anâsırından ma’nen
ve mâddeten bir kat daha tebâüd eylediklerinden fî zemâninâ Islavlar hakkında hissiyâtı nefret ve
husûmetten başka bir şey değildir.

Diğer taraftan kezalik komşusu olan Avusturyalılarla Macarların eğerçi şu halden istifâde etmeleri
lâzım gelir ise de Romenlerin günün birinde kendilerini yutabilmek iktidâr ve istîdâdında olan dev-
letlerden mütemâdiyen hâl-i ihtirâzda bulunmalarından başka Viyana kabinesinin politikasında hiçbir
vakit eser-i sebât ve medâr-ı istinâd ve emniyet olacak hâlât ve niyyât görmemiş olduklarına ve yâlnız
Macarlara gelince onlarında gurûr ve taazzum-ı millileri hasebiyle Romenleri ez-kadîm nazar-ı hakâret
tahtında tutmaları ve Transilvanya kıt’asında meskûn Ulah cinsinden iki milyondan ziyâde ahâlîye
dâimâ huşûnetle muâmele göstermekte bulunmaları cihetleriyle Macarlarda Romanyalıların muhab-
betlerine mazhar olamadıklarına mebnî Avusturya ve Macaristan Devleti dahî Romanya da politikaca
bir mevki’ tutamamış ve Tuna mes’ele-i hâzırası ise iki tarafın münâsebâtını büsbütün ihlâl eylemiştir
Devlet-i âliyye’ye gelince Saltanat-ı seniyye-i Osmâniye’nin Avrupa kıt’asında neşr-i cenâh şevket u
şan ve muzafferiyât-ı âliyesiyle cihânı lerzân ettiği zamânların ta bidâyetlerinde seyf galib-i adl ü dad-ı
Osmâniye münkad olan Eflâk ve Boğdan memleketleri Avrupa’nın o asırlarda gördüğü inkılâbâtın
huremâtından bu şeref-i berekât ile kurtulmuş ve sedîd-i celâdet masîr-i şehriyarinin sâye-i himâyet-i
müessiresi altında beş asır müddet selâmet-i kavmiye ve mezhebiyelerini muhâfaza etmiş olub eğerçi
Romenler böyle bir ni’metin tamamiyle kadrini bilerek Devlet-i âliyye’den fekk-i râbıta-yı tabiyyet ve
tahsîl-i muhtâriyet sevdasında çok vakitler pâ-ber-câ-yi inâd ve nihâyet muhârebe-i ecza netîcesinde
nâil mâ fî’l-fuâd olmuşlar ise de hürriyet ve milliyetlerinin mahv u indirâsına bunca zamân hâil ve
mânî olan ve bekâ-yı siyâsîyelerini münferiden te’mîn eden ol sedd-i âhenînin zıll hâris üzerlerin-
den zâil olunca ve müstakiliyet-i idârenin şaşaa-yı zâhiriyesi lezzetini muhâfaza-i hayât esbâbının [1]
artık kendi kendilerine taharrîsi ve istihsâli gibi bir emr-i düşvârın merâreti mahv eyleyince ettiklerine
pişman oldular ve ale’l-husûs fevâid-i kesîre ve add ile ve fî 4 Nisan sene 1293 [16 Nisan 1877] târi-
hli bir mukâvele-i hafiye ve mahsûsa mûcibince tamâmiyet-i mülkiyelerini sarâhaten te’mîn iderek
kendilerini meydân-ı harbe atan Rusya devletinin daha mesâlihe olunmaksızın Besarabya kıt’asını
ellerinden aldığını görünce kimin dost kimin düşman olduğunu iyice anladılar Hele Romanya’nın şark

51