Page 18 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

kilde yaşamaktadır. Bu Yıldırım adının Yıldırım Bayezid’den dolayı verilmiş olduğu ve bu köylerin 1402 Ankara Meydan
Savaşı’ndan sonra kurulmuş olduğu yolundaki rivayetleri şimdilik birer rivayet olarak dinlemek durumundayız. Bu köyler
1402’den sonra kurulmuş olsaydı o zaman 1463 ve 1523 tahrirlerinde adları geçiyor olmalıydı. Bu şekilde köy adları ve-
rilmesinin bir başka örneğini Kızılcahamam’ın kuzeydoğusunda yer alan bölgedeki Eğerli Alören, Eğerli başköy, Eğerli
Kuzören, Eğerli Dereköy isimli köylerde görmekteyiz. Burada da Eğerli isimli bir cemaatin veya Eğer veya Eker isimli
bir yerden gelen insanların buraya yerleşerek birbiri ile komşu köyler oluşturarak yaşamaya başladıklarını düşünebiliriz.

Yabanâbâd köy adlarının lokalizasyonunda Ahmet Nezihi Turan ve Emine Erdoğan’ın eserlerinden yararlandık. Bu
yol göstermeye rağmen yine de pek çok zorluk yaşadığımızı kabul etmemiz gerekiyor. Öncelikle aynı ismi taşıyan farklı
köylerin bulunması lokalizasyonda ciddi zorluk doğurmakta. Biz Osmanlı il yazıcısının tahrir yaparken nasıl bir rota iz-
lediğini tam olarak bilemiyoruz. Osmanlı il yazıcısı yazım işine genelde sancağın veya eyaletin merkezi olan şehir veya
kasabadan başlardı. Yabanâbâd diye adlandırılan Kızılcahamam ve Çamlıdere ilçelerinde tahrir kayıtlarında “nefs” diye
adlandırılan bir şehir merkezi yoktu. Burada ilk yazılan köy 40 haneli Saraycık köyü, ikinci olarak 136 haneli İl Viran
köyü gelmekte. Kızılcahamam’ı oluşturan Kızılca ve Üyücek, Şahinler vs. köy grubuna 45. Sırada yer verilmektedir. Kı-
zılca ve bağlı köyler grubu 253 hanelik vergi nüfusuyla birlikte tek bir köymüş gibi kaydedilmişlerdi. Bu bakımdan tahrir
emininin rotasını tam olarak bilemediğimiz için 27 haneli Kınık köyü ile 110 haneli Kınık köyünün lokalizasyonunu yap-
makta zorlanıyoruz. Alpagut, Akçakese gibi yer adları da aynı şekilde iki ayrı köye ad oldukları için zorluk yaratmakta-
dır.

Yer isimlerinin genel bir değerlendirmesinde 24 Oğuz boyu adlarından sonra dikkat çeken bir başka adlandırma
grubu da “Viran”’lı isimlerdir. Elviran, Demirci Viranı, Kızılca Viran, Kızıl Viran, Baş Viran, Kuz Viran, Akça Viran,
Kuzca Viran, Çukur Viran, Doymuş Viranı gibi köyler eski köy harabeleri üzerinde veya bunların yakınında kuruldukları
için bu adı almış olmalıdırlar. Cumhuriyet döneminde alınan “masabaşı” bir kararla bu “viran”lar bütün Türkiye genelinde
“ören” şeklinde değiştirilmiştir. Kilise ile biten adların Kise veya Kese şekline döndürülmesi ise halk dilindeki yuvarlama
ile olduğunu yukarıda söylemiştik. Buna rağmen yörede Ermenicede kilise anlamına gelen “Venk” veya “Fenk” şeklinde
isimlere rastlanılmaması yöredeki gayrımüslimlerin daha çok Rum asıllı olması ile açıklanabilir. XIX. Yüzyılda Ankara’da
karşımıza çıkan Ermeni nüfusun ise taşıma olduğunu Adana örneğinden hareketle düşünebiliriz28.

Osmansini köyünün ismindeki “sini” kelimesinin ise mezar anlamındaki “sîn” kelimesinden geldiğini düşünmekteyiz.
Çamlıdere Barajı çevresindeki bu köyü ziyaret etme ve köylülerle konuşma imkânı bulabilseydik köyün adının nereden
geldiğine ilişkin ilginç rivayetler dinleyebilirdik. Belki de Osman’ın kim olduğunu anlattıkları gibi mezarını da bize gös-
terebilirlerdi.

Ahmet Nezihi Turan, Akçakavak adının atılarak köye Verimli diye ad verilmesini alaylı bir dille anlatırken aslında
kibarlık göstermektedir29. Çorum’da Kara Doğan Şah köyü halk dilinde önce Karadonaşa ve daha sonra Karadona olunca
bunu da hemen değiştirdiler, tabii ki aslı ne idi diye sormadan, düşünmeden.

Uruş’un diğer adı 1523 yılındaki kayıtta At Burnu olarak gösterilmiş. Sayın Turan bunu İt Burnu olarak okumuş ama
yazıdan hareketle bize At Burnu şekli daha doğru gibi geliyor.

Çoğu zaman “Koz” olarak telaffuz edilen ve isimlerin başına sıfat olarak gelen kelime de aslında “kuzey” anlamında
28 Yılmaz Kurt, XVI. Yüzyıl Adana Tarihi, Ankara 1992, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Bö-
lümü, basılmamış doktora tezi.
29 A. N. Turan, Yabanâbâd Tarihini Ararken, s. 59, 10 nolu dipnot.

16