Page 98 - Tarih Çevresi Dergisi

Prof. Dr. BahaeddintaYriEhDçeiYvrIeLsDi IZ / Hacettepe Oniversitesi

9

ilk ilke: Ornek insan, oncek.i "ileri gelen ilim adamlan" nm yolundan
gitmelidir10• Ki.iltiirel si.i.reklilik ve gelenegin devarm soz konusudur. Denge

korunmazsa ya esk.i ic;:inde bunalmak ya da koklerden koparak kaybolmak

tehlikesi"ta§rmaktadir. Ancak Hiiseyin Avni, biraz sonra anlatacaguruz altmc1

ilkede bunun sm1rlanm c;:izmektedir.

ikinci ilke: Onek insan, "gizli ac;:1k her yerde Tanr1'dan sakmmah,
takva11 sahibi olmah", "koti.iliiklerden kac;:mmah" ve "her eylemindeki

niyetinin Tann'nm murakabesi altmda oldugunu bilmelidir". Belgemizde,

boyle bir tanr1-insan ili§kisinin, "Tanr1'ya tam imam ve O'ndan ba§ka

hic;:bir k.imseden ve nesneden beklenti ic;:inde olunmamasm1 gerektirdigi"

vurgulanmaktadir ki, boyle bir duru§, bilincin uyaruk tutulmasmda ve insan

12

§ahsiyetinin olu§masmda son derece onemlidir. Bu ilke, "takva" ayetlerine

iciizet. Bu icazetin dili Arap9a olup 20 sayfadan ibarettir. Altm yald1zhd1r. Tarihi: Evahir-i Cernaziyela­
hire 1319 / 1901. Kendisi rniiderris olarak gorev yaparken 1911 y1lmda bir ba?ka icazet daha alrn1?t1I:
Bayezid Carnii Miiderrisi Mustafa As1m Efendi ibn Mehernmed el-Aybasd1yyii'l-Orduvi'nin, Bagdad
Mercaniye Miiderrisi Ali Alaeddin ibn Numan Hayreddin bin Mahmud !;,ehabeddin el-Alfisi el-Bagda­
di'den aldtgi icazet. Bu beige istanbul'da verilrni?tir. Dili Arap9a olup 12 sayfadtr. Ba?tan ve sondan
ii9er sayfas1 bo?!Ltr, dernek ki rnetin altt sayfadan ibarettir. Tarihi: 8 Zilhicce 1329/1911. Mustafa As1rn
da 1914 yilmda talebelerine icazet verrni?tir. Kendisinin bu icazetler i9in haZ1Ilad1g1 Arap9a ana taslak
da giiniirniize ula?rn1?ttr. Bu belgeler ozel ar$ivimizde bulunmaktadtr. Ordulu Mustafa As1rn'm Arapkir­
li Hiiseyin Avni'den ald1g1 1319 / 190I tarihli icazete bundan sonra icazet 1901 olarak attf yap1lacakt1I.
Verdigi icazetlerin taslag1 ise, Mustafa Amo, Verdigi icazetlerin Taslagz olarak kullamlacakttr. Bunlar
hakkmda daba kapsarnh bir ara$tmna tarafumzdan yiiriitiilrnektedir.
1 icazet 1901 , s. 15-20.

8

Osrnanl., imparatorlugu'nda icazetler elhette belli bir forrnata kavu?rnu$!u. Bu sebeple genelde birbi­
rine benziyorlard1. Hatta giri$ ve sonu9 boliimlerinde ayrn kal.J.plara da rastlanabiliyordu. Fakat buna
ragmen yazan iistadrn g6rii$ ve anlay1$rna gore, onemli farkhhklar da g6steriyorlard1. Meselii Ordulu
Mustafa As1rn Efendi, talebelerine verrnek iizere baz1Ilad1g1 ve ozel ar?ivirnizde bulunan icazet tasla­
grnda iistad1 Arapkirli Hiiseyin Avni Efendi'den ald1g1 icazetteki kmmlan onernli 6!9iide oldugu gibi
alm1?, fakat en az onlar kadar kendisi de ilavede bulunrnu?!Ltr. Ve bu ilavelerde gorii? a91srndan da hoca­
sllldan farkh olarak tasavvufi egilimler !a$1d1g1 anla?1lmaktad1r (Bkz. icazet 1901 , s. 15-20 ve Mustafa
Asrm, Verdigi icazetlerin Taslagz, s. 28-36). icazetlerde soziinii ettigirniz son kistrnlar bazan 90k kisa
bazan da uzun olabilmektedir. Ebul'ulii Mardin, Huzur Dersleri, Yayrna Haz. i. Sungurbey, istanbul
1966, s. 760 -646'da 9e?itli icazetname omekleri vardtr. Seiz konusu durum bunlar kar?1la?tmldigrnda
goriilebilrnektedir.
'Metindeki ifade me$iiyihuna'l-'LZiim (ileri gelen $eyblerirniz) bi9irnindedir. Me$iiyth, kabilenin ileri
geleni ya da bir tarikatin reisi dernekir. Burada bilin1 soz konusu oldugu i9in onceki bilim adarnlmrnn
ileri gelenlerinin kastedildigi a9ikttr.
10 icazet 1901, s. 15.
11 Takva kelirnesi, el-vakyii, el-vikayetii ve el-vakiyetii kokiinden gelmektedir. Kelimenin bu kok
anlaIDI, bir nesneyi sakmmak, h1fz ve s1yanet dernektir. Miitercim As1m Kamus Terciimesi'nde kelime
hakkmda bu a9Jl<lamalar1 yapttktan sonra takva'y1 sakinma diye anlamlandtrm1?hr. Kuran'da kullarnlan
bir tabirdir. Tiirk9e meallerde genelde korkmak kelimesiyle 9evrilmi$tir. Fakat bu tam korkmak degildir.
Allah'rn buyruklanm yapmamaktan ve yasaklmm yapmaktan sakmma anlarnrna gelmektedir. Bir
sonrak:i notla kar?ila?ttrtrUZ.
12 Ayetin tarnaIDI $6yledir: "Ey inlan edenler! Allah'tan O'na yara?rr ?ekilde korkun ve ancak
Miisliirnanlar olarak can verin", Kur'an 3/102. Melinde sadece italik kisrm zikredilmi?tir. Mifi essirlere
gore Allah'tan O'na yara?lf $ekilde korkmarun (bize gore salanma 'nm olmah) anlam1, Miisliimanlarlll
biitiin varhg1 ile, Allah'lll emirlerini yerine getirmeye ve yasaklarmdan ka9trtrnaya 9ah?mas1d1I.
Nitekim, Abdullah b. Mes'ud iiyetin bu k1smm1 ?oyle a9LklaIDI$tLr: "O'na asi olmay1p itaat etnlek,
nankor olmay1p $iikretrnek ve O'nu unutrnaksizm hep hahrda tutmak". Ahfyapilan ikici Ayet ise $Udur:

104