Page 248 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Birinci Meclis Döneminde

Sivil Otoritenin Üstünlüğü ve

Ordunun Sevk ve İdaresi Tartışması

Prof. Dr Rıdvan AKIN

Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi

Klasik Osmanlı yönetimi askeri ve sivil Birinci Dünya Savaşı yıllarında sivil
otorite ayrımı yapmıyordu. Sınıf-ı askeri otoritenin üstünlüğü diye bir tartışma yoktu;
yöneten sınıf anlamına geliyor. Merkezde askerlerin siyasete dahli tartışması vardı.
veya taşrada görev yapanlar içinde sadece Muhalefetin yakındığı İttihat ve Terakki’nin
ulema farklı bir sınıf oluşturuyordu. Tanzimat diktatör yönetimiydi. Sadrıazam Sait Halim
reformları bu ayrımı tedricen kaldırdı. Mülki Paşa ve Talat Paşaların sivilliği parti karar
(sivil) ve askeri yönetim ayrıştı; Örneğin mekanizmalarında askerlerin bulunuşunu izale
Ahmet Vefik Paşa (Bursa Valisi daha sonra etmiyordu. Savaş toplumsal ve yönetsel hayatı
Mebusan Reisi) sivildi, ama Müşir Gazi askerileştirmiş, askeri otoriteyi öne
Ahmet Muhtar Paşa askerdi. çıkarmıştı.

İkinci Meşrutiyetten sonra durum daha Mütarekeye girerken askeri otoriteye
da değişti. Yürütme işlevini üstlenen Vükela ilişkin kamuoyu tutumu ikircikli olmuş,
Meclisinin (Bakanlar Kurulunun) bazı üyeleri çoğunlukla İmparatorluğun yenilgiye

askerdi. Bu siyasal nitelikli bir görevin/ sürüklenmesi İttihatçılara ve üniformalılara
nezaretin bir komutan tarafından yürütülmesi mal edilmişti. Hatta, İstanbul de facto işgal
anlamına geliyordu. Mahmut Şevket Paşa ve altına alındıktan sonra, bir kısım Hürriyet ve
Enver Paşa örneklerinde olduğu gibi. İtilafçı basın ordu komutanlarını savaş yılları

246