Page 235 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

tek şey ise Almanya'yı oyalamaktı. İngilizler Yetkin, a.g.k., 231.
Güneyden girip ayaklanmayı bastırınca sorun 102 Deringil, a.g.k., 146; Bu konuda Bkz F. R. Atay,
kendiliğinden ortadan kalktı. Ancak Irak'taki Ulus, 23 Haziran 1941; Emir Erkilet,
isyanın sona ermesinden sonra ise bu kez Cumhuriyet, 29 Haziran 1941.
Haziran ayı başında İngiltere ve De Gaule'e bağlı
Hür Fransız birlikleri Mihver devletlerinin 103 Türkiye'nin Almanya'ya daha fazla yaklaşmaması
etkilerini Orta Doğu'dan tümüyle silebilmek için için bu ülkeye daha anlayışlı davranılmasını
Suriye'yi işgale hazırlandılar. Buna karşılık savunan İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Mac
olarak Türkiye bazı birliklerini Irak ve Suriye Murray bile çok kızmış, Türkiye'ye yeni bir
sınırında topladı. Ama buna karşılık Hatay ve yardımın başlamasının, bu ülkenin müttefiklerle
Suriye halkı arasında mevsimlik gereksinimlerin açıkça ve doğrudan bir işbirliğine girmesi
karşılıklı karşılanmasında ve ulaştırma koşuluna bağlanmasını isteyen bir telgrafı
konularında karşılıklı yardımlaşmanın Washington'a çekmesine neden olmuştu. (Bkz.
yapılmasına izin verilmekteydi. Bkz: ATESE Armaoğlu, A.g.m., 25).
Arşivi, İkinci Dünya Savaşı Koleksiyonu; Kutu 104 Armaoğlu, 20. Yüzyıl, 409.
17 Dosya17, Fihrist17-15 ve Kutu, 5, Dosya 5,
Fihrist 5-193, ve Kutu 5, Dosya 5, Fihrist 5-183. 105 Bu konuda Stalin-Churchill yazışmalarına bkz:
SSCB, Dışişleri Bakanlığı, Belge, (s. 22/No. 11)
94 Glasneck, a.g.k., 151. s. 59.
95 Antlaşmanın metni için bkz: Soysal, a.g.k., I, 637 vd. 106 Armaoğlu, 20. Yüzyıl., 412. Bunun ardından
96 TBMMZC, D. VI, c. 19 İ. 2 (25. 6. 1941) C. I, 69. İ. özellikle 1942 yılının başından başlayarak
Sovyetler Birliği Türkiye üzerinde oldukça gizli,
97 İkinci Dünya Savaşı'nın Gizli Belgeleri-Almanya sinsi bir siyasete yönelecektir. 1942 yılında
Dışişleri Bakanlığı Arşivinden Almanya'nın Kuzey İrlanda egemenliğini tümüyle pekiştiren
Türkiye Politikası 1941-1943; Çev. Muammer Sovyetler Birliği, bu kez de aynı oyunu
Sencer, May Yyn. İst. 1968 s. 35; Bu kaynakla Türkiye'deki Kürt gruplar üzerinde oynamaya
ilgili olarak şu gerçeğin göz önünde tutulması başladı. Bu amaçla aynı yılın içinde 94 Rus
gerekmektedir: Sovyetler Birliği Boğazlar kışkırtıcı ajanı Türk yetkililer tarafından
statüsünün yeniden gözden geçirilmesi yakalanmıştır. Bunlardan Kilis'ten Türkiye'ye
konusunda Türkiye üzerinde diplomatik baskıya giriş yaparken yakalanan Vladimir Yavorski'nin
başladığı sırada Türk Alman Dostluk ve bir KGB ajanı olduğu, yapılan sorgulamasından
Saldırmazlık Antlaşması'nın gizli yazışmalarını sonra anlaşılmıştır. Yine buna benzer Rus
yayınlamışlardır. Türkiye'yi uluslararası ajanları ülkenin diğer yörelerinde de
siyasada güç durumda bırakmak için bu yakalanmıştır. ATESE Arşivi İkinci Dünya
belgelerden yararlanmışlardır. Bu belgeler daha Savaşı Koleksiyonu, Kutu 1, Dosya 1 Fihrist
sonra Fransızcaya oradan da Türkçeye 134, 135, 137, 147, 148, 149, 150, 155, 158, 176.
çevrilmiştir. Bu belgelerin gerçek olup olmadığı
107 8 Temmuz 1942 günü Başbakan Refik Saydam
85 konusunda TC. Dışişleri Bakanlığı bu dönem ile ilgili ölünce Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu
arşivleri henüz araştırmacılara açmadığı için bir Başbakan, Numan Menemencioğlu Dışişleri
yargıya varmamız ne yazık ki mümkün değildir. Bakanı oldu.

98 Bu konu ile ilgili olarak bkz: Ulus, 13 Haziran 1941, 108 Armaoğlu, 20. Yüzyıl, 412; Churchill Türkiye'yi
19 Haziran 1941; Cumhuriyet, 19 Haziran savaşa sokabilmek için müttefiklerin gücünden
1941). ve etkisinden yararlanmaya çalışıyordu. Stalin'in
düşünceleri ve Roosevelt'in görüşleri,
99 Armaoğlu, 20. Yüzyıl, 410.
106 Türk-İngiliz ilişkilerinde hayli değişikliğe
100 Çağlar Keyder: Türkiye'de Devlet ve Sınıflar; uğramaktaydı. Raymond Cartier: İkinci Dünya
İletişim Yyn., İst., 1980, s. 93.
Savaşı C. I, II; Yayımlayan Sefa Kılıçoğlu,
101 Armaoğlu, 20. Yüzyıl, 410; Sander, a.g.k., 152; Meydan Gazetecilik ve Neşriyat, İst 1976. II, s

233