Page 204 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Çok geçmeden, 19 Mart 1945'te belirli bir süre yanıt vermemeyi yeğlemişti.266
Sovyetler Birliği uzun süreden beri belirtilerini Sovyet Hükümeti bu sessizliğini 7 Haziran
ortaya serdiği Türkiye karşıtı siyasetine geri 1945 gününe dek sürdürdü. Daha sonra Sovyet
döndü. Ama bu kez adımlarını daha da ileri Dışişleri Bakanı Molotov, Türkiye'nin
götürerek, 17 Aralık 1925'te Paris'te Moskova Büyükelçisi Selim Sarper'i kabul
imzalanmış olan "Türk-Sovyet Dostluk ve ederek yeni bir antlaşma için bazı pürüzlü
Saldırmazlık Antlaşması"nın günün sorunların çözümlenmesinin gerektiğini
koşullarına uymadığı ve ciddi değişiklikler bildirdi. Selim Sarper'in Türk Dışişleri
gösterdiğini belirttikten sonra; 7 Kasım 1935 Bakanlığı'na çekmiş olduğu telgrafta Sovyet
tarihli protokol gereğince, bu antlaşmaya son istekleri özetle, "16 Mart 1921 tarihli Moskova
vermek istediğini bildirdi.263 Sovyetler Antlaşması ile belirlenen Türk-Sovyet
Birliği'nin bu tutumu, 1939 yılından beri Türk sınırında bazı düzenlemeler yapılmasını, Kars
dışişlerine yön verenlerin, yanlış adımlarının ve Ardahan'ın Sovyetler Birliği'ne terk
bir sonucuydu. Türkiye bakımından bu olayın edilmesi, Boğazların iki ülke tarafından
önemi, Sovyetler Birliği tarafından son verilen
ortaklaşa savunulabilmesi için, Boğazlarda
antlaşmanın, bir saldırmazlık antlaşması
Sovyetler Birliği'ne kara ve deniz üssü
olmasıydı. Şimdi Sovyetler böyle bir
verilmesi, Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin
"taahhütten" yakasını kurtarıp serbest
Türkiye ve Sovyetler Birliği arasında
kalıyordu.264
imzalanacak iki yanlı bir antlaşma ile
Türk Hükümeti Sovyet notasına vermiş değiştirilmesi..."267 gibi kabul edilemez
olduğu yanıtta "Sona eren Antlaşma'nın konuları kapsıyordu. Bu isteklerine ek olarak
bugünkü menfaatlerine daha uygun ve ciddi Sovyetler Birliği daha sonra, Türkiye'nin
tadilatı ihtiva eden diğer akit ikamesi siyasi rejimini öne sürecek daha demokratik
hususundaki telkinatı kabul eden Cumhuriyet ve halka dayanan bir hükümet kurulmasını da
Hükümeti mezkur hükümete, bu maksatla, isteyecekti.268
kendisine yapılacak teklifleri büyük bir dikkat
Sovyetler Birliği bu baskılarını artırarak
ve hayırkahlıkla tetkike amade olduğunu"265
sürdürmekteydi. Türkiye'yi İngiltere ve ABD
bildirmişti. Görüldüğü gibi, Türk Hükümeti,
gibi demokrat Batı ülkelerinin önünde zor
Sovyetler'le 1925 Antlaşması'nın yerine, iki
durumda bırakmak için, Moskova radyosu
ülkenin karşılıklı çıkarlarını gözeten yeni bir
sürekli olarak bugünkü Türk Hükümeti'nin
antlaşmanın yapılacağına olan iyi niyetini
demokrasiden uzak "faşist ilkelerle"
korumaya çalışmaktaydı. Bununla birlikte,
yönetildiğini vurgulamakta; bu rejimin mutlak
Türkiye, tek yanlı olarak Sovyetler Birliği'nin
olarak değişmesi gerektiğini
son verdiği antlaşma yerine yenisini yapmaya
söylemekteydi.269
hazır olduğunu her fırsatta açıkça dile
getirmesine karşın, Sovyet Hükümeti bu isteğe Bu arada İngiliz basınında, Sovyetler

202