Page 152 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

içtimai, idari, askeri noktai nazarları telhis ve Meclisi reisi Vekiller Heyeti'nin de reis-i
Teşkilat-ı İdariye hakkında mukarreratı ihtiva tabiisidir." cümleleri Meclis başkanını geniş
eden" bir programı Meclis'e sundu. 18 Eylül yetkilerle donatıyordu.15 Böylece Meclis'in
günü Meclis'te okunan program, oturum açılışından 9 ay sonra Anadolu'da kurulmakta
sonunda bir Teşkilat-ı Esasiye kanun tasarısı olan yeni devletin teşkilatlanması kanuni
şekline konulmak üzere, özel bir encümene çerçeveye oturtulmuş oluyordu. Rahmetli
havale edildi.13 Mahmut Goloğlu M. Kemal Paşa'nın Meclis'e
sunduğu programla "Cumhuriyet'e doğru
Söz konusu tasarı encümende ve Meclis
gitme isteğinin ilk işareti"ni verdiğini
genel kurulunda etraflıca tartışıldı. Hususu ile
belirtir.16 Dr. Ahmet Demirel de, Teşkilat-ı
padişaha ait olan yetkilerden bir kısmını
Esasiye Kanunu "yasamanın üstünlüğü
Büyük Millet Meclisi'ne aktaran maddeler
ilkesinin en katı biçimi olan Meclis Hükümeti
muhafazakar mebusların itirazına uğradı.
sistemini kurmuş olmakla birlikte, 9.
Sonunda 1921 yılı başlarında, Millet Meclisi
maddenin... yetkileri Meclise değil, Paşa'nın
Hükümeti'ne itiraz eden Çerkes Ethem'in
şahsında" topladığını kaydeder.17 M. Kemal
tenkili ve ardından Yunanlılara karşı I. İnönü
artık Meclis içinde kendisine bağlı mebusların
Zaferi'nin sağladığı olumlu ortamda Teşkilat-
"bir tür parti disiplini ile hareket etmelerini
ı Esasiye Kanunu 20 Ocak 1921 günü
sağlamak üzere" Anadolu ve Rumeli Müdafai
Meclis'te oylanarak kabul edildi.14
Hukuk Grubu kurmak için harekete geçti ve
31 maddelik kanunun 1. maddesi 10 Mayıs 1921'de 133 mebusun katıldığı bir
"Hakimiyet bila kaydu şart milletindir" toplantıda düşüncesini gerçekleştirdi.18
hükmünü getiriyor, 2. maddesi "İcra kudreti ve
Grubun ilk önemli icraatı 16 Mayıs'ta
teşri selahiyetinin milletin yegane ve hakiki istifa eden Heyet-i Vekile'nin yerine üç gün
mümessili olan Büyük Millet Meclisi'nde sonra yapılan seçimde Grubun görüşlerine
tecelli ve temarküz" ettiğini açıklıyor, 3. daha yatkın bir heyetin iktidara getirilmesi

maddesinde "Türkiye Devleti Büyük Millet oldu.19 O günlerde TBMM'nin mevcudu 351
Meclisi tarafından idare olunur ve hükümeti mebustu. Bunların 261'i Gruba alınmış, 90
'Büyük Millet Meclisi Hükümeti' unvanını mebus Grup dışında kalmıştı. Bu sonuncular
taşır" deniyordu. 9. maddede ise "Büyük küçük birlikler halinde muhalefet faaliyetinde
Millet Meclisi Heyet-i Umumiyesi tarafında bulundular. Birinci grubun kuruluşundan 14
intihap olunan reis bir intihap devresi zarfında ay sonra, 1922 Temmuzu'nda İkinci Müdafai
Büyük Millet Meclisi reisidir. Bu sıfatla Hukuk Grubu halinde teşkilatlandılar.20
Meclis namına imza vazına ve Heyet-i Vekile Başlarında Erzurum Mebusu Hüseyin Avni
mukarreratını tasdike selahiyattardır. İcra (Ulaş), Trabzon Mebusu Ali Şükrü ve Mersin
vekilleri heyeti içlerinden birini kendilerine Mebusu Selahattin (Köseoğlu) Beyler
reis intihap ederler. Ancak Büyük Millet bulunuyordu. Birinci Grup adıyla tanınan

150