Page 68 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

İran’da İlk Anayasal

Hareket “1906 Meşrutiyeti”

Prof. Dr Selda KILIÇ

İran tarihi boyunca istibdad sistemi ile tarihçi yazar Kesrevi’nin “Tarih-i Meşruta-yı
yönetilmiş bir ülkedir. Bu nedenle 1906 İran” , ihtilalcilerden Melik-ül Mütekellim’in
Meşrutiyeti bu ülkenin tarihi içerisinde üz- oğlu Dr.Melik Zade’nin “Tarih-i İnkılab-ı
erinde önemle durulması gereken bir olaydır. Meşrutiyet” , İngiliz P.Sykes’in “ History of
İran’ın meşrutiyet ihtilali aşağı-yukarı bu Persia”, Ahmet Ağaoğlu’nun “İran İnkılabı”,
topraklarda hüküm sürmüş olan 2500 yıllık İngiliz tarihçi Edward G.Brown’un “Persian
mutlak bir monarşiyi, bir süre ortadan Revolution” adlı eserleri bulunmaktadır.
kaldırarak demokrasiye doğru giden ilk ve son Ayrıca Türkiye’de İsa Seyf adlı bir İranlı
adım olmuştur. “1906 Meşrutiyeti” ile İran tarafından yapılmış “İran’da Meşrutiyet” ve
halkı yıllar boyu alıştığı sisteme karşı çıkarak, J.Naibyanın “II. Meşrutiyet Döneminde Türk-
hürriyetine kavuşmak amacıyla meşruti bir sis- İran Münasebetleri” başlıklı basılmamış dok-
tem isteğinde bulunmuştur. tora tezleri de bulunmaktadır. Bunlardan farklı

Bu yazıda da İran gibi gerçekten son olarak bu makalede , ihtilalin başlangıç ve
derece zengin bir kültüre sahip bir ülkede, tar- meşrutiyetin ilan edildiği dönemde Tahran’da
ihleri boyunca yalnızca1906 yılında tecrübe sefirlik yapmış şemseddin Bey’in kaleme
ettikleri meşrutiyet, özgürlük, demokrasi istek- almış olduğu belgeye dayanarak, olayları bir
lerini gerçekleştirmek üzere yaptıkları ihtilal Osmanlı Sefirinin gözünden açıklamaya
ele alınacaktır. Bu konu ile ilgili olarak; İranlı çalışacağız.

66