Page 221 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 221
tarih çevresi
gibi, Adnan Menderes İzmir'deki bir iki partiye karşı müsavi derecede vazifeli
söylevinden dolayı kovuşturmaya uğramış, görüyorum."407 demekteydi. Bunun üzerine
dokunulmazlığının kaldırılması istenmiş, bu CHP Meclis Grubu toplantısında Peker
söylevi yayınlayan gazeteler de Hükümeti'ne güven oyu istendi. Yapılan
kapatılmıştı.404 oylamada çoğunluğun güven tazelemesine
karşın, 35 olumsuz karşı oyun da bulunması
Çok partili düzenin belkemiği olan iki
dikkat çekiciydi. Hükümete karşı oy veren 35
parti CHP ve DP arasında geçen bu son
ılımlı milletvekilinin lideri Nihat Erim
olaylar, Bayar-Peker, Peker-Köprülü
görünmekle birlikte, gerçekte onun arkasında
çekişmeleri,405 hem rejim için tehlikeli
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü
olmaya başlaması, hem de bu çekişme iki
bulunmaktaydı.408 Bir yandan muhalefetin,
partinin tabanına yansıyarak daha ürkütücü
diğer yandan kendi partisi içindeki
boyutlara ulaşması üzerine, iki parti arasında
milletvekillerinin sert eleştirileriyle karşı
ilk arabuluculuk girişimi, önde gelen
karşıya kalan Başbakan Recep Peker sağlık
işadamlarından Vehbi Koç ve Üzeyir
nedenleriyle istifa etti. Yeni hükümeti
Avunduk'tan gelmesine karşılık, bir sonuç elde
kurmakla Hasan Saka görevlendirildi.409
edilememişti. Bir diğer girişim de eski Meclis-
i Mebusan Başkanı Halil Menteş'ten gelmişti. Recep Peker, değişen iç ve dış koşullara
Menteş'in yayınlanan açık mektubunda bu ayak uyduramamıştı. Recep Peker'in
siyasi gerginliğe son vermesi için savunmuş olduğu "tek partili düzene"
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'yü göreve davet dönülmesini 12 Temmuz Beyannamesi ile
etmişti.406 olanaksız kılan İsmet İnönü'yü böyle
davranmaya iten hiç kuşkusuz SSCB
Bu gelişmelerin ışığı altında
karşısında ABD'nin desteğinin gittikçe
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Haziran ayının
belirgin bir duruma gelmiş olmasıydı.
ilk haftasından başlayarak, Hükümet ve DP
liderleri ile yapmış olduğu görüşmeler C. CHP'de Liberal Anlayışın Ağırlık
sonunda, bu görüşmelerin içeriği niteliğinde Kazanması: Hasan Saka ve Şemsettin
bir beyannameyi 11 Temmuz akşamı Günaltay Hükümetleri
radyodan okumuş; Beyanname basında bir Hasan Saka Hükümeti, bir önceki
gün sonra yayınlandığı için, demokrasi döneme oranla daha liberal ve daha hoşgörülü
tarihimize 12 Temmuz Beyannamesi olarak bir siyaset izlemesi, tüm partilere eşit
geçmişti. Bu beyannamede Cumhurbaşkanı davranması, gerilen ortamı biraz yumuşattığı
İnönü, partiler üstü bir başkan rolü gibi, kurulmaya çalışılan demokratik düzene
üstlenmekte, Başbakan Recep Peker'in ihtilalci de olumlu katkısı oldu. Buna karşılık
bir parti olarak suçladığı DP'yi savunarak arka muhalefet de Hükümetin temel kurumlarına
çıkmakta; ".Devlet Reisi olarak kendimi her saygılı olmaya özen gösterdi. CHP artık liberal
219
