Page 132 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

askerlerinin 2 Ekim'de İstanbul'dan çekilmesiyle özellikle dini eğitim ve görenekler alanında daha
birlikte Mustafa Kemal, yeni Türkiye fazla dini serbestlik tanınması talebinin ortaya
Cumhuriyeti'nin kurulması için harekete geçti. çıkmasına neden oldu. Nutuk'unda Atatürk,
Cumhuriyet 29 Ekim 1923 günü ilan edildi, ilk milletin geleceğini gençliğe emanet ettiğini
cumhurreisi olarak da Mustafa Kemal seçildi. belirtmiştir. Modernleşmenin, eğitimin ve
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, ardından devletin geleceği konusunda dinin sahip olacağı
yeni cumhuriyetin laikleştirilmesi için yoğun bir rolün ortaya çıkardığı çok önemli ivedi
çabaya girişti. 3 Mart 1924 tarihinde halifelik meselelere Türkiye gençliğinin nasıl tepki
kaldırıldı, Osmanlı hanedanının geri kalan vereceği, cevabı merakla beklenen bir konu olma

üyeleri sürgüne gönderildi, dinî okullar kapatıldı özelliğini korumaktadır.
ve dini teşkilât devletin kontrolü altına alındı. Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam: Mustafa
Alınan bu önlemlerde Mustafa Kemal'in Kemal'in Hayatı, 3 cilt, (Remzi Kitabevi,

temel kaygılarını görmekteyiz. İlgilendiği bu İstanbul, 1969).
temel konular laiklik ve eğitimdi. Onun ümidi ve Kinross, Lord, Ataturk: The Rebirth of a Nation,
beklentisi, laikliği de içeren modernleşme (Weidenfeld and Nicolson, Londra,
sürecinin önce eğitim görmüş şehir seçkinleri
1964).
arasında gerçekleşmesi ve ardından diğer şehirli
Mango, Andrew, Ataturk, (Overlook Press,
gruplar arasında ve en sonunda kırsal kesimde
Woodstock, NY, 2000).
yaygınlık kazanmasıydı.
Volkan, Vamik D. and Itzkowitz, Norman, The
Aynı sürecin eğitim alanında da
gerçekleşmesi ümit ediliyordu, fakat bu alanda Immortal Ataturk: A sychobiography.

olumsuz etki doğuran başka faktörler de Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, (AKDTYK,
bulunmaktaydı. Ankara, 1989).
Bu faktörlerden bir tanesi, cumhuriyetin Sonyel, Salahi, Ataturk-The Founder of Modern
elinde, sürekli artmakta olan eğitim ihtiyacını Turkey, (Türk Tarih Kurumu, Ankara,

karşılayabilmek için, ülke çapında yeterli olacak 1989).
düzeyde okul ve sınıf inşa etmeye yetecek
M. S. Anderson, The Eastern Question,
ekonomik kaynağının bulunmamasıydı. Ayrıca
(Macmillan, London, 1972). 8) Georges-
kırlık kesimde görev almayı kabul edecek
Gaulis, Berte, La Nouvelle Turquie,
öğretmen, özellikle de kadın öğretmen sıkıntısı
(Armand Colin, Paris, 1924).
çekilmekteydi.
Edip, Halide, The Turkish Ordeal, (John
Sonunda ikili modernleşme ve eğitim
Murrary, London, 1926).
sürecinin bütün halka yayılması yerine, kırlık
kesim büyük kitleler halinde şehirlere göç etti; Heper, Metin, İsmet İnönü: The Making of a
bu da kıyafet ve davranış da dahil olmak üzere Turkish Statesman, (Brill, Leiden, 1998).

130