Page 92 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 92
tarih çevresi
yon teşkili iktiza eder. Avrupa devletlerinin umur-ı dâhiliye-yi
devlet-i aliyece olan müdahalelerini men edecek
Altıncı Sual-i Ali esbab ve vesailin neden ibaret bulunacağı:
Avrupalılarca müdahelatı izale edebi- Cevabı
lecek suret-i maraziyede umur-ı maliyenin ıs-
lahı, ne makule tedabire mütevakkıf olduğu: Avrupa müdahalatının meni üç emri
mühimin sürat ve tamamı icra ve iltizamına
Cevabı mütevakkıftır. Evvela Berlin Muahedesi ahkâ-
mından henüz mevki-i icraya vaz ‘ olunama-
Bu sual-i âliye cevap verebilmek devlet- mış olan meselelerin ihtiyar-ahu-ı hazırun
i aliyece bu babda varid-i hatır olan iki tarikten kaidesine tevfiken hareket ve kemal-i dikkat
kangisine suluk edilmek murad buyurulacağını ile serien ve acilen bi’l- ifa ıslahat-ı dâhiliyeye
tayiniyle mutavakkıdır. Zira devlet-i âliye şim- başlanmak ve bunun üzerine şurut-u muahe-
diye deyin hâsıl olan düyununu tezyid ettirme- data tevfik devletlerle bir meslek ittihaz edil-
yerek yani muktedir olduğu raddede bir güne mek, saniyen şeriat-ı mutahharece ehl-i ahd
istikraz-ı ihtiyacına düşmeyerek idare etmek ta- hakkında icrası vacip olan adalet ve kavanin
rafına suluk edebilir. Bu halde varidat-ı safiye- iktizasına göre Avrupa devletlerinin ve teba-
sinin muktedir olabildiği miktarını tebaa-yi larının hukuklarını muhafaza edecek surette
ecnebiyeye olan düyununun faiz ve resül-ü? hakikaten ifâ-i vezâif-i hükümet olunmak. Sa-
malına mahsuben tahsis ve tayin ile erbâb-ı dü- lisen umur-i dâhiliyemizin iktiza-i siyaset-i şe-
yunu iknaya çalışmak ve kusurunu mesarifat-ı riyeye tatbiken ıslahı ve ona göre hizmet
hakkına muktezisine sarf eylemek ve yahut edebilecek memurin-i şeriye ve adliye ve ic-
umur-ı maliyenin bi-hakkı ıslahı ve tezyid-i va- raatiyenin sahihen hüsn-ü intihabiyle beraber
ridata sebep olabilir ve menabi-i servet ve ma- imâl ve harekâtının hemişe taht-ı nazar-ı mu-
muriyete vesile-i vusul olur. Diğer ıslahat-ı rakabe ve teftişi ciddi istikametkarane bulun-
mühimmenin icrası, niyet-i halisası ile müced- durulmasını iltizam etmek hususundan
deden bir istikrâz eylemek cihetine suluk olu- ibarettir. İşte Avrupalıların kadimen ve halen
nur. Bu surette makarızlarla? Uyuşmak ve tabi saltanat-ı seniyeden talep edebileceği mevâd-
oldukları İngiltere ve Fransa devletlerinin mü- ı selase-i mezkurenin mümkün olabildiği mer-
saadesini celbeylemek icap edip ancak bu su- tebe icraat-ı fiiliyesine kemal-i ehemmiyetle
retle idare-i umur-i maliyeye dair arz-ı mütalaa müsaraat edildiği takdirde aynen müşahede
eylemek labüd ashab-ı envalin düyunu kadime- olunduğu vehicle bazı memurun da muamelat
leriyle yeniden istikraz edilecek meblağ için is- hod-serane ve teehhürkerane lehinden? Tevel-
tikrazı ne veçhile mümkün olabileceği bilmeye lüt eden fenalıkların önünün kestirilmiş olaca-
mütevakkıftır. Bu iki meslekten kangisinin ğına binaen tedahüle meydan verilmemiş
nezd-i hükümete cenab-ı şahaneden ihtiyar olacağı ve bu babda mütteharâne hareket ise
buyrulacağı buyrulur ise o cihet pes nazar-ı tezyid-i müdahale-i şedideye bir kat daha se-
dikkat ve mütaalaya alınarak ona göre varid-i bebiyet vereceği vareste-i izahdır.
hatır-ı kasır-ı kemteri olan mütalaa maruz
huzur-u izzet-i cenabindir nimet kılınır.
Yedinci Sual-i Ali
90
